Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar 12. mars 2025 14:31 Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun