Þér Hrútar guðmundur andri thorsson skrifar 15. júní 2015 09:00 Til er kvæði eftir skáldbóndann Guðmund Inga Kristjánsson þar sem hann ávarpar hrútana sína af mikilli kurteisi; hreinlega þérar skepnurnar: „Þér hrútar ég kveð yður kvæði, / ég kannast við andlitin glöð / er gangið þér allir á garðann / að gjöfinni fimmtán í röð…“ Þegar maður hefur fylgst með persónu Sigurðar Sigurjónssonar í myndinni Hrútar og sambandi hans við skepnurnar sínar skilur maður betur andann í þessu kvæði. Æsispennandi mynd um riðuveiki í sauðfé? Já auðvitað. En einhvern tímann hefði það þótt saga til næsta bæjar að hægt væri að búa til slíka mynd. Ekki svo ýkja langt síðan einbúar í sveit voru einkum hafðir til aðhláturs og sýndir með samblandi af vorkunnsemi, vantrú og glotti. Nú er þetta hetja vorra tíma. Andlit þjóðarinnar.Hinn eilífi kotbóndi Þetta er á meðal þess sem Hrunið færði okkur, þrátt fyrir allt: úr því að lygasagan um okkur leiddi yfir þjóðina skuldir og skömm varðar nú öllu að finna á ný sögurnar sem fjalla um okkur eins og við erum og vorum. Finna eitthvað sem er satt og segja frá því. Sú leit stendur enn og fer fram í listum; meðal annars bókmenntunum og kvikmyndunum. Og nú er spurt: erum við Íslendingar þá ekkert víkingar inn við beinið heldur kannski fyrst og fremst kotbændur í grunninn þegar allt kemur til alls? Með öllu sem því fylgir: steigurlæti smælingjans, stolti, þolgæði og þrjósku – og óhlýðni.Þjóð sem talast ekki við Það er þráður milli þeirrar persónu sem Sigurður Sigurjónsson leikur hér og þeirrar persónu sem hann lék sem ungur maður í Landi og sonum. Í þeirri mynd þurfti persóna hans að fella hestinn til þess að slíta á samband sitt við landið og komast burt: hér kemur hún sér ekki að því að farga skepnunum og getur ekki rofið tengsl sín við jörðina, kemst ekki burt. Við sjáum hann fyrst þar sem hann fer með hægð og dyttar að girðingunni – íslenskir bændur eru eilíflega að bjástra við girðingarnar hjá sér. Frásögnin er hægferðug en krókalaus og við þekkjum þennan mann. Snyrtimennsku hans, iðjusemi og vandvirkni í öllu sem hann tekur sér fyrir hendur, ást hans á skepnunum og þeim arfi sem honum hefur verið trúað fyrir: allt þetta vekur virðingu hjá áhorfanda. Við sjáum það hvernig honum fellur varla verk úr hendi, áttum okkur á því að þetta er góði hirðirinn, grandvör persóna, sem er trúr yfir litlu. Biblían er hér allt um kring, enda talaði Kristur í dæmisögum sínum varla um annað en sauðfjárbúskap á Íslandi. Við könnumst hér við söguna af bræðrunum þar sem annar starfaði af trúmennsku við föðurleifðina en hinn fór í burtu og sóaði öllu og sukkaði en kom aftur við mikinn fögnuð; faðirinn slátraði sauði. Hér er annar bróðirinn dálítið af því tagi – óstöðugur drykkjubolti, en samt eru málin ekki alveg svo einföld, því að hann er líka sá sem sigrar í hrútakeppninni og hefur ráð undir rifi hverju þegar á reynir, þó að úrræði hans kunni reyndar að orka tvímælis. Við vitum ekki fyrir víst hvað hefur valdið því að þeir talast ekki lengur við bræðurnir, en úti um allt þekkjum við hins vegar slíkar sögur; af bræðrum í afskekktu nábýli sem hættir eru að talast við, og kannski erum við Íslendingar að einhverju leyti slík þjóð: systkini sem talast ekki lengur við. En það er sem sé – án þess að ljóstra upp of miklu um inntak þessarar æsispennandi myndar um riðuveikt sauðfé – í óhlýðninni sem bræðurnir ná saman; þegar þeir rísa gegn regluverkinu, sem birtist okkur í mynd danskrar konu. Svo má reyndar bollaleggja fram og aftur um það hversu viturleg sú óhlýðni er – en íslenski kotbóndinn getur samt ekki annað gert en að óhlýðnast. Hann getur hvorki brugðið búi né haldið hokrinu áfram. Hann getur hvorki lifað né drepist. Hann er ofurseldur ytri aðstæðum, hversu trúr hann er og vinnusamur, og hann á ekki annarra kosta völ en að grafa sig í fönn og híma þar og bíða eftir betri tíð. Í Hrútum er sögð stór saga – kannski stærsta saga Íslendinga á síðustu öld. Og henni er enn ekki lokið, eins og eftirminnilega er undirstrikað í áhrifamikilli lokasenu myndarinnar. Þetta er sagan um það hvernig Íslendingar breyttust úr mestu sveitaþjóð Evrópu í mestu borgarþjóð Evrópu; hvernig sambandið við landið og skepnurnar rofnaði með þeim afleiðingum að Íslendingar eru að mörgu leyti enn dálítið ráðvillt þjóð með reikula sjálfsmynd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Til er kvæði eftir skáldbóndann Guðmund Inga Kristjánsson þar sem hann ávarpar hrútana sína af mikilli kurteisi; hreinlega þérar skepnurnar: „Þér hrútar ég kveð yður kvæði, / ég kannast við andlitin glöð / er gangið þér allir á garðann / að gjöfinni fimmtán í röð…“ Þegar maður hefur fylgst með persónu Sigurðar Sigurjónssonar í myndinni Hrútar og sambandi hans við skepnurnar sínar skilur maður betur andann í þessu kvæði. Æsispennandi mynd um riðuveiki í sauðfé? Já auðvitað. En einhvern tímann hefði það þótt saga til næsta bæjar að hægt væri að búa til slíka mynd. Ekki svo ýkja langt síðan einbúar í sveit voru einkum hafðir til aðhláturs og sýndir með samblandi af vorkunnsemi, vantrú og glotti. Nú er þetta hetja vorra tíma. Andlit þjóðarinnar.Hinn eilífi kotbóndi Þetta er á meðal þess sem Hrunið færði okkur, þrátt fyrir allt: úr því að lygasagan um okkur leiddi yfir þjóðina skuldir og skömm varðar nú öllu að finna á ný sögurnar sem fjalla um okkur eins og við erum og vorum. Finna eitthvað sem er satt og segja frá því. Sú leit stendur enn og fer fram í listum; meðal annars bókmenntunum og kvikmyndunum. Og nú er spurt: erum við Íslendingar þá ekkert víkingar inn við beinið heldur kannski fyrst og fremst kotbændur í grunninn þegar allt kemur til alls? Með öllu sem því fylgir: steigurlæti smælingjans, stolti, þolgæði og þrjósku – og óhlýðni.Þjóð sem talast ekki við Það er þráður milli þeirrar persónu sem Sigurður Sigurjónsson leikur hér og þeirrar persónu sem hann lék sem ungur maður í Landi og sonum. Í þeirri mynd þurfti persóna hans að fella hestinn til þess að slíta á samband sitt við landið og komast burt: hér kemur hún sér ekki að því að farga skepnunum og getur ekki rofið tengsl sín við jörðina, kemst ekki burt. Við sjáum hann fyrst þar sem hann fer með hægð og dyttar að girðingunni – íslenskir bændur eru eilíflega að bjástra við girðingarnar hjá sér. Frásögnin er hægferðug en krókalaus og við þekkjum þennan mann. Snyrtimennsku hans, iðjusemi og vandvirkni í öllu sem hann tekur sér fyrir hendur, ást hans á skepnunum og þeim arfi sem honum hefur verið trúað fyrir: allt þetta vekur virðingu hjá áhorfanda. Við sjáum það hvernig honum fellur varla verk úr hendi, áttum okkur á því að þetta er góði hirðirinn, grandvör persóna, sem er trúr yfir litlu. Biblían er hér allt um kring, enda talaði Kristur í dæmisögum sínum varla um annað en sauðfjárbúskap á Íslandi. Við könnumst hér við söguna af bræðrunum þar sem annar starfaði af trúmennsku við föðurleifðina en hinn fór í burtu og sóaði öllu og sukkaði en kom aftur við mikinn fögnuð; faðirinn slátraði sauði. Hér er annar bróðirinn dálítið af því tagi – óstöðugur drykkjubolti, en samt eru málin ekki alveg svo einföld, því að hann er líka sá sem sigrar í hrútakeppninni og hefur ráð undir rifi hverju þegar á reynir, þó að úrræði hans kunni reyndar að orka tvímælis. Við vitum ekki fyrir víst hvað hefur valdið því að þeir talast ekki lengur við bræðurnir, en úti um allt þekkjum við hins vegar slíkar sögur; af bræðrum í afskekktu nábýli sem hættir eru að talast við, og kannski erum við Íslendingar að einhverju leyti slík þjóð: systkini sem talast ekki lengur við. En það er sem sé – án þess að ljóstra upp of miklu um inntak þessarar æsispennandi myndar um riðuveikt sauðfé – í óhlýðninni sem bræðurnir ná saman; þegar þeir rísa gegn regluverkinu, sem birtist okkur í mynd danskrar konu. Svo má reyndar bollaleggja fram og aftur um það hversu viturleg sú óhlýðni er – en íslenski kotbóndinn getur samt ekki annað gert en að óhlýðnast. Hann getur hvorki brugðið búi né haldið hokrinu áfram. Hann getur hvorki lifað né drepist. Hann er ofurseldur ytri aðstæðum, hversu trúr hann er og vinnusamur, og hann á ekki annarra kosta völ en að grafa sig í fönn og híma þar og bíða eftir betri tíð. Í Hrútum er sögð stór saga – kannski stærsta saga Íslendinga á síðustu öld. Og henni er enn ekki lokið, eins og eftirminnilega er undirstrikað í áhrifamikilli lokasenu myndarinnar. Þetta er sagan um það hvernig Íslendingar breyttust úr mestu sveitaþjóð Evrópu í mestu borgarþjóð Evrópu; hvernig sambandið við landið og skepnurnar rofnaði með þeim afleiðingum að Íslendingar eru að mörgu leyti enn dálítið ráðvillt þjóð með reikula sjálfsmynd.
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun