Virkjanir og iðjuver á heimsminjaskrá Kristján Már Unnarsson skrifar 10. júlí 2015 16:07 Rjukan-virkjunin í Noregi. Virkjanir og stóriðja, sem byggðust upp í Rjukan og Notodden í Noregi, eru komin á heimsminjaskrá Sameinuðu þjóðanna. Mennta-, menningar- og vísindastofnunin UNESCO tilkynnti þetta í vikunni. Í umsögn segir að iðnaðarsvæðið sé staðsett í mögnuðu landslagi fjalla, fossa og árdala og samanstandi af vatnsaflsvirkjunum, háspennulínum, verksmiðjum og iðnaðarbæjum. Norsk Hydro hafi byggt það upp til að framleiða áburð úr köfnunarefni andrúmsloftsins til að mæta vaxandi spurn eftir búvörum í upphafi 20. aldar. Í bæjunum Rjukan og Notodden megi sjá hýbýli starfsmanna og stofnana samfélagsins sem tengd voru með járnbrautum og ferjum til að flytja áburðinn til hafna þar sem honum var skipað út. Segir UNESCO að þetta samspil iðnaðarsvæðis og náttúrulegs landslags standi upp úr sem dæmi um iðnvæðingu í byrjun síðustu aldar. Virkjun Svelgsfoss við Notodden var á sínum tíma sú stærsta í Evrópu og Rjukan-virkjunin var enn stærri og náði því að verða stærsta virkjun heims. Uppbyggingin í Noregi hafði víðtæk áhrif á Íslandi þar sem menn fóru að skoða samskonar tækifæri, fyrst undir forystu Einars Benediktssonar skálds. Teiknaðar voru virkjanir í Þjórsá, bæði við Búrfell og Urriðafoss, og áburðarverksmiðja var fyrirhuguð í Skerjafirði. Hérlendis liðu þó áratugir áður en fyrsta stóriðjan, áburðarverksmiðja, reis í Gufunesi, knúin með afli Sogsvirkjana, og rétt eins og gerðist í Noregi hélt þetta samspil virkjana og stóriðju áfram þegar vatnsaflið var beislað til álframleiðslu. Rjukan er einnig frægt frá árum síðari heimstyrjaldar þegar norskir andspyrnumenn unnu þar spellvirki til að koma í veg fyrir að Þjóðverjar gætu framleitt þungt vatn í því skyni að þróa kjarnorkuvopn. Mest lesið Langaði svakalega mikið í sleik við George Clooney Atvinnulíf „Alls konar fólk heyrt í mér um alls konar hluti“ Viðskipti innlent Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Viðskipti erlent Stöðva þurfi rányrkju bílastæðaeigenda Neytendur Atvinnumissir: „Ég kunni nú ekki við að spyrja Jón beint“ Atvinnulíf Útlit fyrir frekari verðhækkanir á kaffimarkaði Neytendur Nýtt trend: Engir yfirmenn á vinnustaðnum Atvinnulíf Segir engar breytingar hafa verið gerðar á uppskrift SS pylsna Neytendur Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Viðskipti erlent Þrjár verslanir í Múlunum sektaðar eftir rassíu Neytendastofu Neytendur Fleiri fréttir Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Snúa við dómnum og dæma Bonnesen í fangelsi Gera Apple að greiða tvær billjónir í skatta Skaut samstundis niður tillögur um efnahagslega björgun Evrópu Bein útsending: Apple kynnir nýjustu græjurnar Hætta steðjar að lífsgæðum Evrópubúa Volvo heykist á algjörri rafvæðingu árið 2030 Þessari rafmagnsflugvél er ætlað að flytja 90 farþega Zuckerberg harmar að hafa látið undan þrýstingi Bidens Breska stjórnin samþykkir að efla London City-flugvöll Sádar sagðir byrjaðir að skrúfa fyrir kranann Susan Wojcicki er látin Ummæli Trump vekja áhyggjur af sjálfstæði seðlabanka Hlutabréfin ruku aftur upp degi eftir hrun Google beið lægri hlut í risavöxnu einokunarmáli Hrun í hlutabréfamörkuðum ytra Sjá meira
Virkjanir og stóriðja, sem byggðust upp í Rjukan og Notodden í Noregi, eru komin á heimsminjaskrá Sameinuðu þjóðanna. Mennta-, menningar- og vísindastofnunin UNESCO tilkynnti þetta í vikunni. Í umsögn segir að iðnaðarsvæðið sé staðsett í mögnuðu landslagi fjalla, fossa og árdala og samanstandi af vatnsaflsvirkjunum, háspennulínum, verksmiðjum og iðnaðarbæjum. Norsk Hydro hafi byggt það upp til að framleiða áburð úr köfnunarefni andrúmsloftsins til að mæta vaxandi spurn eftir búvörum í upphafi 20. aldar. Í bæjunum Rjukan og Notodden megi sjá hýbýli starfsmanna og stofnana samfélagsins sem tengd voru með járnbrautum og ferjum til að flytja áburðinn til hafna þar sem honum var skipað út. Segir UNESCO að þetta samspil iðnaðarsvæðis og náttúrulegs landslags standi upp úr sem dæmi um iðnvæðingu í byrjun síðustu aldar. Virkjun Svelgsfoss við Notodden var á sínum tíma sú stærsta í Evrópu og Rjukan-virkjunin var enn stærri og náði því að verða stærsta virkjun heims. Uppbyggingin í Noregi hafði víðtæk áhrif á Íslandi þar sem menn fóru að skoða samskonar tækifæri, fyrst undir forystu Einars Benediktssonar skálds. Teiknaðar voru virkjanir í Þjórsá, bæði við Búrfell og Urriðafoss, og áburðarverksmiðja var fyrirhuguð í Skerjafirði. Hérlendis liðu þó áratugir áður en fyrsta stóriðjan, áburðarverksmiðja, reis í Gufunesi, knúin með afli Sogsvirkjana, og rétt eins og gerðist í Noregi hélt þetta samspil virkjana og stóriðju áfram þegar vatnsaflið var beislað til álframleiðslu. Rjukan er einnig frægt frá árum síðari heimstyrjaldar þegar norskir andspyrnumenn unnu þar spellvirki til að koma í veg fyrir að Þjóðverjar gætu framleitt þungt vatn í því skyni að þróa kjarnorkuvopn.
Mest lesið Langaði svakalega mikið í sleik við George Clooney Atvinnulíf „Alls konar fólk heyrt í mér um alls konar hluti“ Viðskipti innlent Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Viðskipti erlent Stöðva þurfi rányrkju bílastæðaeigenda Neytendur Atvinnumissir: „Ég kunni nú ekki við að spyrja Jón beint“ Atvinnulíf Útlit fyrir frekari verðhækkanir á kaffimarkaði Neytendur Nýtt trend: Engir yfirmenn á vinnustaðnum Atvinnulíf Segir engar breytingar hafa verið gerðar á uppskrift SS pylsna Neytendur Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Viðskipti erlent Þrjár verslanir í Múlunum sektaðar eftir rassíu Neytendastofu Neytendur Fleiri fréttir Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Snúa við dómnum og dæma Bonnesen í fangelsi Gera Apple að greiða tvær billjónir í skatta Skaut samstundis niður tillögur um efnahagslega björgun Evrópu Bein útsending: Apple kynnir nýjustu græjurnar Hætta steðjar að lífsgæðum Evrópubúa Volvo heykist á algjörri rafvæðingu árið 2030 Þessari rafmagnsflugvél er ætlað að flytja 90 farþega Zuckerberg harmar að hafa látið undan þrýstingi Bidens Breska stjórnin samþykkir að efla London City-flugvöll Sádar sagðir byrjaðir að skrúfa fyrir kranann Susan Wojcicki er látin Ummæli Trump vekja áhyggjur af sjálfstæði seðlabanka Hlutabréfin ruku aftur upp degi eftir hrun Google beið lægri hlut í risavöxnu einokunarmáli Hrun í hlutabréfamörkuðum ytra Sjá meira