Lekamálið: Afstaða Hönnu Birnu stangast á við lögreglulög

Innanríkisráðherra segir að samskipti sín við lögreglustjóra höfuðborgarsvæðisins hafi verið eðlileg því lögreglustjórinn hafi ekki komið nálægt rannsókn lekamálsins. Þessi skoðun ráðherrans gengur í berhögg við þau ákvæði sem gilda um lögregluna í lögreglulögum og starfsskyldur lögreglustjóra í sömu lögum. 

Hanna Birna Kristjánsdóttir svaraði í gær bréfi umboðsmanns Alþingis vegna spurninga sem umboðsmaður lagði fyrir hana í tengslum við samskipti hennar við Stefán Eiríksson lögreglustjóra höfuðborgarsvæðisins meðan svokallað lekamál var í rannsókn hjá lögreglunni. 

Í bréfinu vísar ráðherrann því alfarið á bug að hafa haft óeðlileg afskipti af rannsókn lekamálsins með því að ræða efni málsins við Stefán meðan rannsóknin var í gangi. Í bréfinu segir m.a:

„Meginatriði þessa máls og það sem mestu skiptir er að L (lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu) var ekki stjórnandi umræddrar rannsóknar. Hann tók ekki ákvörðun um rannsóknina, stjórnaði henni ekki, tók ekki einstakar ákvarðanir um aðgerðir og hafði ekki afskipti af henni frá degi til dags. Þessar ákvarðanir voru í höndum R sem bar ábyrgð á rannsókninni."

Í bréfi sínu vitnar innanríkisráðherra jafnframt til bréfs umboðsmanns sjálfs þar sem vitnað er í skýringar lögreglustjóra, en þar segir: 

,,Sjálfur (L) hefði hann hugað að hæfi sínu til að koma að málinu.  Hann hafi rætt þetta við ríkissaksóknara og það hefði orðið niðurstaðan að ríkissaksóknari hefði alltaf formlega ábyrgð og stjórn á lögreglurannsókninni en embætti lögreglustjóra legði til lögreglumenn til að vinna að rannsókninni. Ríkissaksóknari hefði sagst hafa fyrirkomulag rannsóknarinnar í þessu formi í ljósi stöðu L sem væri skipaður af ráðherra með tímabundna skipun en ekki stöðu eins og dómarar eða ríkissaksóknari sjálfur.  L tók fram að síðan hefði rannsókn farið í gang og hann hefði ekkert verið að fylgjast með henni frá degi til dags.”

Innanríkisráðherra segir að skoða verði samskipti hennar og lögreglustjórans í

þessu ljósi.

Getur gefið lögreglunni fyrirmæli

Þess skal getið að ríkissaksóknari, sem æðsti handhafi ákæruvalds, getur gefið einstökum lögregluembættum fyrirmæli um rannsóknarathafnir samkvæmt 52. gr. laga um meðferð sakamála, eins og var tilfellið við rannsókn lekamálsins.

Rannsóknin sjálf í hvert og eitt sinn er þá á vegum þess lögregluembættis sem fer með hana. Í þessu tilviki fór lögreglan á höfuðborgarsvæðinu með rannsókn á leka úr innanríkisráðuneytinu þótt ákvörðun um að hefja þyrfti rannsókn hafi upphaflega verið tekin af ríkissaksóknara. Þannig voru það ekki embættismenn frá ríkissaksóknara sem framkvæmdu húsleit hjá innanríkisráðuneytinu heldur lögreglumenn á vegum lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu.

Afstaða Stefáns Eiríkssonar lögreglustjóra til rannsóknarinnar eða hvort hann hafi yfirleitt skipt sér af henni breytir ekki þeirri stöðu að hann var í aðstöðu til að hafa áhrif á rannsóknina sem yfirmaður lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu.

Í 4. gr. lögreglulaga kemur fram að ráðherra sé æðsti yfirmaður lögreglunnar í landinu. Í 6. gr. sömu laga kemur fram að lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu fari með lögreglustjórn á svæði sem nær yfir Reykjavíkurborg og nærliggjandi sveitarfélög.

Í 3. mgr. 6. gr. lögreglulaga segir: „Lögreglustjórar fara með stjórn lögregluliðs, hver í sínu umdæmi. Þeir annast daglega stjórn og rekstur lögreglunnar í umdæmi sínu og bera ábyrgð á framkvæmd lögreglustarfa innan þess.“

Fól ekki í sér endanlega niðurstöðu

Í lok bréfsins til umboðsmanns lýsir ráðherrann þeirri skoðun sinni að umboðsmaður hafi ekki fylgt lögum sem gilda um umboðsmann. Vísar hún þar í 4. mgr. 12. gr. laga um umboðsmann sem gildir um tilkynningar umboðsmanns um mál.

„Ekki verður séð hvaða tilgangi það þjónar að taka upp athugun á starfsháttum mínum og fjalla um hana fyrir opnum tjöldum án þess að um leið sé gerð grein fyrir þeim sjónarmiðum sem ég hef fram að færa. Verður ekki séð að það sé í samræmi við 4. mgr. 12. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis,“ segir í bréfinu.

Í framkvæmd hefur verið litið svo á að umrætt ákvæði, 4. mgr. 12. gr. laga um umboðsmann, eigi við þegar lagt hefur verið fyrir stjórnvald beiðni um skýringar þegar endanleg niðurstaða umboðsmanns kemur fram en orðið „tilkynning“ í ákvæðinu vísar þá til tilkynningar þar sem endanleg niðurstaða birtist. Bréf umboðsmanns til innanríkisráðherra fól ekki í sér endanlega niðurstöðu um tiltekið mál heldur var um að ræða fyrirspurn í tengslum við frumkvæðisathugun embættisins.

Um leið og bréf var farið frá umboðsmanni þá áttu fjölmiðlar aðgang að því hjá innanríkisráðuneytinu á grundvelli upplýsingalaga. Þannig var bréfið í raun farið úr lögsögu umboðsmanns en upplýsingalögin gilda ekki um embættið sjálft. 

Fréttastofan óskaði eftir viðtali við innanríkisráðherra í dag til að fá skýringar á þessum atriðum í bréfinu til umboðsmanns. Ráðherra gaf ekki kost á viðtali og vísaði í bréfið sjálft.