Orðaskak Stígur Helgason skrifar 27. september 2013 13:53 Hvað gerir orð falleg? Er það hvernig þau hljóma? Hvað þau merkja? Hvernig þau líta út á prenti? Blanda af þessu öllu? Og þegar velja skal fallegasta orðið í íslensku, þarf það þá að vera rosalega íslenskt? Hversu íslenskt? Hversu langa sögu þarf það að eiga sér í íslensku máli? Mundu málræktarsinnar gleðjast yfir því að íslenska orðið fokk næði ofarlega á blað í slíkri keppni? Hvort er betra að orðið sé samsett eða ekki? Hversu mörg atkvæði ætti það að vera? Eitt? Tíu? Nokkrum sinnum hefur verið efnt til samkeppna, formlegra sem óformlegra, um fegurstu orðin í íslensku. Tvö orð skara yfirleitt fram úr: Ljósmóðir og kærleikur. Sjálfum hefur mér alltaf þótt orðið blæbrigði fallegt. Eilífð og dalalæða hafa einnig verið nefnd. Öll eru þessi orð ósköp falleg - jafnvel væmin. En er af þessum skorna skammti hægt að smíða einhverja forskrift að fallegu, íslensku orði? Svarið er já; það þarf að hafa jákvæða og/eða abstrakt merkingu, vera í meðallagi langt (tvö til fjögur atkvæði er ídealt), innihalda tvíhljóð (ó, æ, au, ei) og raddað L. Þetta síðastnefnda er mjög mikilvægt. En um þetta má rífast, eins og annað. Tveir innflytjendur sem lært höfðu íslensku voru spurðir þessarar spurningar í fyrra. Annar þeirra nefndi mjög óhlutbundið orð, sem fellur samt sæmilega að forskriftinni: Sömuleiðis. Hinn var á öðrum slóðum (en með raddaða L-ið á sínum stað): Pípulagningamaður var hans val. Í tilefni þess að enn á ný á að ráðast í könnun af þessu tagi lagðist ég yfir orðabók. Nú skyldi ég finna hið eina sanna fallegasta orð. Ég hripaði hjá mér öll orð sem mér fundust falleg á hefðbundinn hátt, nú eða óhefðbundinn og skemmtilegan: Aðalbláber, aðbristi, aðdróttun, aðframkominn, aðgerðarhnappur, afl, aflát, afmæli, afskræma, aftan, afundinn, agða, agndofa ... ég gafst upp áður en ég komst að alaskaufsa. Ég held ég leggi bókina kannski bara á borðið og sendi inn borðleggjandi orð sem ég sá nefnt í umræðu um málið á vefnum í gær, orð sem uppfyllir flest skilyrðin að framan og er tungubrjótur að auki: Línuívilnun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stígur Helgason Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
Hvað gerir orð falleg? Er það hvernig þau hljóma? Hvað þau merkja? Hvernig þau líta út á prenti? Blanda af þessu öllu? Og þegar velja skal fallegasta orðið í íslensku, þarf það þá að vera rosalega íslenskt? Hversu íslenskt? Hversu langa sögu þarf það að eiga sér í íslensku máli? Mundu málræktarsinnar gleðjast yfir því að íslenska orðið fokk næði ofarlega á blað í slíkri keppni? Hvort er betra að orðið sé samsett eða ekki? Hversu mörg atkvæði ætti það að vera? Eitt? Tíu? Nokkrum sinnum hefur verið efnt til samkeppna, formlegra sem óformlegra, um fegurstu orðin í íslensku. Tvö orð skara yfirleitt fram úr: Ljósmóðir og kærleikur. Sjálfum hefur mér alltaf þótt orðið blæbrigði fallegt. Eilífð og dalalæða hafa einnig verið nefnd. Öll eru þessi orð ósköp falleg - jafnvel væmin. En er af þessum skorna skammti hægt að smíða einhverja forskrift að fallegu, íslensku orði? Svarið er já; það þarf að hafa jákvæða og/eða abstrakt merkingu, vera í meðallagi langt (tvö til fjögur atkvæði er ídealt), innihalda tvíhljóð (ó, æ, au, ei) og raddað L. Þetta síðastnefnda er mjög mikilvægt. En um þetta má rífast, eins og annað. Tveir innflytjendur sem lært höfðu íslensku voru spurðir þessarar spurningar í fyrra. Annar þeirra nefndi mjög óhlutbundið orð, sem fellur samt sæmilega að forskriftinni: Sömuleiðis. Hinn var á öðrum slóðum (en með raddaða L-ið á sínum stað): Pípulagningamaður var hans val. Í tilefni þess að enn á ný á að ráðast í könnun af þessu tagi lagðist ég yfir orðabók. Nú skyldi ég finna hið eina sanna fallegasta orð. Ég hripaði hjá mér öll orð sem mér fundust falleg á hefðbundinn hátt, nú eða óhefðbundinn og skemmtilegan: Aðalbláber, aðbristi, aðdróttun, aðframkominn, aðgerðarhnappur, afl, aflát, afmæli, afskræma, aftan, afundinn, agða, agndofa ... ég gafst upp áður en ég komst að alaskaufsa. Ég held ég leggi bókina kannski bara á borðið og sendi inn borðleggjandi orð sem ég sá nefnt í umræðu um málið á vefnum í gær, orð sem uppfyllir flest skilyrðin að framan og er tungubrjótur að auki: Línuívilnun.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun