Hvernig eflum við græna hagkerfið Skúli Helgason skrifar 26. október 2011 06:00 Ísland getur orðið grænt hagkerfi með áherslu á hreina náttúru, sjálfbæran orkubúskap, nýsköpun og menntun til sjálfbærni. Það er framtíðarsýn nefndar Alþingis um eflingu græna hagkerfisins. Í þessari grein fjalla ég um nokkrar stefnuáherslur nefndarinnar og hvernig þær birtast í einstökum aðgerðum. Ríki til fyrirmyndarNefndin leggur fram átta almenn stefnumið og 48 aðgerðir. Í fyrsta lagi er lögð áhersla á að ríkið verði fyrirmynd og skapi aðstæður fyrir grænt hagkerfi. Þetta verði gert með stefnumótun og aðgerðum sem undirstrika pólitískan vilja til að setja málefnið í forgang. Lagt er til að efling græns hagkerfis verði grundvallaratriði í atvinnustefnu sem nú er verið að móta og byggir m.a. á Sóknaráætlun 2020. Nefndin leggur áherslu á að forsætisráðuneytið hafi með höndum verkstjórn málaflokksins, fylgi eftir mótun og framkvæmd aðgerðaáætlunar á grundvelli tillagna nefndarinnar og virki önnur ráðuneyti til verka en málaflokkurinn hefur skírskotun til allra málasviða stjórnarráðsins. Jafnframt er nauðsynlegt að efna til samráðs við sveitarfélög um beina aðkomu þeirra að verkefninu, því þau geta ráðið úrslitum um það hversu vel tekst til. Lagt er til að fram fari heildarendurskoðun á löggjöf um opinberar stofnanir í þá veru að flétta áherslur sjálfbærrar þróunar og græns hagkerfis inn í ákvæði um hlutverk einstakra stofnana. Nefndin leggur til að Alþingi og ráðuneyti og opinberar stofnanir taki upp markvisst umhverfisstarf til að bæta nýtingu og draga úr sóun, úrgangi og öðrum neikvæðum áhrifum á umhverfið, m.a. með hliðsjón af ISO 14001 staðlinum. Liður í þessu verkefni ætti að vera að gera Alþingi að pappírslausum vinnustað. Nefndin leggur sérstaka áherslu á vistvæn innkaup en áætlað er að ríkið kaupi á hverju ári vörur og þjónustu fyrir um 100 milljarða króna. Ríkið hefur í krafti þess kaupmáttar sterka stöðu til að ýta undir þróun og útbreiðslu vistvænna lausna á markaðnum. Nefndin leggur m.a. til að öll ráðuneyti og ríkisstofnanir innleiði vistvæn innkaup, að allir rammasamningar ríkisins um innkaup uppfylli viðmið umhverfisskilyrða þar sem slíkt liggur fyrir og að opinber stefna um vistvæn innkaup verði endurskoðuð með það að markmiði að hlutfall vistvænna útboða á vegum ríkisins verði 50% árið 2015 og 80% árið 2020. Hagrænir hvatar Nefndin leggur til að hagrænum hvötum verði beitt til að efla græna hagkerfið. Þar er byggt á þeirri sýn að efnahagsleg umbun sé vænlegri en boð og bönn til að koma á grænu hagkerfi. Nefndin leggur til ýmsar aðgerðir í því efni, t.d. að hvatt verði til vistvænna innkaupa með heimild til að endurgreiða opinberum stofnunum allt að 20% af kostnaðarverði vöru og þjónustu sem uppfyllir skilyrði umhverfismerkja af tegund 1, en norræna umhverfismerkið Svanurinn og evrópska umhverfismerkið Blómið falla í þann flokk. Aðrar tillögur nefndarinnar sem falla undir hagræna hvata eru m.a. tillögur um endurgreiðslu á hluta af kostnaði við innleiðingu vottaðra umhverfisstjórnunarkerfa, endurgreiðslur kostnaðar vegna orkuskipta í skipum, niðurfelling tolla á reiðhjól og tengdan búnað og framlenging á endurgreiðslu vörugjalda til þeirra sem láta breyta bílum í vistvæn ökutæki. Græn störfTölfræðilegar upplýsingar um umfang grænnar atvinnustarfsemi á Íslandi eru mjög af skornum skammti. Nauðsynlegt er að taka atvinnugreinaflokkun og hagtölugerð Hagstofu Íslands til endurskoðunar þannig að hægt verði að greina vægi grænna atvinnugreina og fjölda grænna starfa. Á grundvelli þeirrar gagnaöflunar verði síðan mótuð áætlun um fjölgun grænna starfa sem er eitt hinna almennu stefnumiða sem nefndin leggur til grundvallar. Nefndin telur mikilvæga forsendu atvinnusköpunar í þessum málaflokki að sérstakt átak verði gert í að stuðla að fjárfestingum í umhverfisvænni atvinnustarfsemi í landinu. Þar verði horft bæði til innlendra og erlendra fjárfestinga. Lagt er til að Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins verði falið að undirbúa stofnun Græns fjárfestingarsjóðs með aðkomu innlendra og erlendra fjárfesta. Á undanförnum árum hefur komið fram áhugi norrænna fjárfestingarsjóða á að taka þátt í grænum fjárfestingum á Íslandi og gefst nú gott tækifæri til að láta á það reyna. Grænar fjárfestingarNefndin leggur jafnframt til að efnt verði til sérstaks átaks í að laða til landsins erlendar fjárfestingar í umhverfisvænni atvinnustarfsemi, m.a. með því að nýta heimild í 15. gr. laga nr. 99/2010 um ívilnanir vegna nýfjárfestinga. Þar er fjallað um ýmiss konar ívilnanir vegna umhverfistengdra fjárfestinga, þ.m.t. þeirra sem tengjast orkusparnaði eða samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda. Átakið feli m.a. í sér val áherslusviða, hagræna greiningu málaflokksins, kortlagningu vænlegra fjárfesta, kynningu og markaðssetningu. Þegar hefur verið leitað til Fjárfestingarsviðs Íslandsstofu um að útfæra þetta átak og liggja fyrir fyrstu tillögur þar að lútandi. Enn má nefna sem lið í grænni atvinnusköpun að nefndin leggur til að stofnuð verði deild innan Tækniþróunarsjóðs sem verði helguð styrkveitingum til umhverfisvænna þróunarverkefna en slík ráðstöfun gæti örvað mjög nýsköpun í þessum málaflokki. Í þriðju og síðustu grein minni mun ég fjalla um önnur stefnumið nefndarinnar, sem m.a. tengjast aðgerðum er byggja á grunnreglum umhverfisréttar, varúðarreglunni og mengunarbótareglunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli Helgason Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Skoðun Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Sjá meira
Ísland getur orðið grænt hagkerfi með áherslu á hreina náttúru, sjálfbæran orkubúskap, nýsköpun og menntun til sjálfbærni. Það er framtíðarsýn nefndar Alþingis um eflingu græna hagkerfisins. Í þessari grein fjalla ég um nokkrar stefnuáherslur nefndarinnar og hvernig þær birtast í einstökum aðgerðum. Ríki til fyrirmyndarNefndin leggur fram átta almenn stefnumið og 48 aðgerðir. Í fyrsta lagi er lögð áhersla á að ríkið verði fyrirmynd og skapi aðstæður fyrir grænt hagkerfi. Þetta verði gert með stefnumótun og aðgerðum sem undirstrika pólitískan vilja til að setja málefnið í forgang. Lagt er til að efling græns hagkerfis verði grundvallaratriði í atvinnustefnu sem nú er verið að móta og byggir m.a. á Sóknaráætlun 2020. Nefndin leggur áherslu á að forsætisráðuneytið hafi með höndum verkstjórn málaflokksins, fylgi eftir mótun og framkvæmd aðgerðaáætlunar á grundvelli tillagna nefndarinnar og virki önnur ráðuneyti til verka en málaflokkurinn hefur skírskotun til allra málasviða stjórnarráðsins. Jafnframt er nauðsynlegt að efna til samráðs við sveitarfélög um beina aðkomu þeirra að verkefninu, því þau geta ráðið úrslitum um það hversu vel tekst til. Lagt er til að fram fari heildarendurskoðun á löggjöf um opinberar stofnanir í þá veru að flétta áherslur sjálfbærrar þróunar og græns hagkerfis inn í ákvæði um hlutverk einstakra stofnana. Nefndin leggur til að Alþingi og ráðuneyti og opinberar stofnanir taki upp markvisst umhverfisstarf til að bæta nýtingu og draga úr sóun, úrgangi og öðrum neikvæðum áhrifum á umhverfið, m.a. með hliðsjón af ISO 14001 staðlinum. Liður í þessu verkefni ætti að vera að gera Alþingi að pappírslausum vinnustað. Nefndin leggur sérstaka áherslu á vistvæn innkaup en áætlað er að ríkið kaupi á hverju ári vörur og þjónustu fyrir um 100 milljarða króna. Ríkið hefur í krafti þess kaupmáttar sterka stöðu til að ýta undir þróun og útbreiðslu vistvænna lausna á markaðnum. Nefndin leggur m.a. til að öll ráðuneyti og ríkisstofnanir innleiði vistvæn innkaup, að allir rammasamningar ríkisins um innkaup uppfylli viðmið umhverfisskilyrða þar sem slíkt liggur fyrir og að opinber stefna um vistvæn innkaup verði endurskoðuð með það að markmiði að hlutfall vistvænna útboða á vegum ríkisins verði 50% árið 2015 og 80% árið 2020. Hagrænir hvatar Nefndin leggur til að hagrænum hvötum verði beitt til að efla græna hagkerfið. Þar er byggt á þeirri sýn að efnahagsleg umbun sé vænlegri en boð og bönn til að koma á grænu hagkerfi. Nefndin leggur til ýmsar aðgerðir í því efni, t.d. að hvatt verði til vistvænna innkaupa með heimild til að endurgreiða opinberum stofnunum allt að 20% af kostnaðarverði vöru og þjónustu sem uppfyllir skilyrði umhverfismerkja af tegund 1, en norræna umhverfismerkið Svanurinn og evrópska umhverfismerkið Blómið falla í þann flokk. Aðrar tillögur nefndarinnar sem falla undir hagræna hvata eru m.a. tillögur um endurgreiðslu á hluta af kostnaði við innleiðingu vottaðra umhverfisstjórnunarkerfa, endurgreiðslur kostnaðar vegna orkuskipta í skipum, niðurfelling tolla á reiðhjól og tengdan búnað og framlenging á endurgreiðslu vörugjalda til þeirra sem láta breyta bílum í vistvæn ökutæki. Græn störfTölfræðilegar upplýsingar um umfang grænnar atvinnustarfsemi á Íslandi eru mjög af skornum skammti. Nauðsynlegt er að taka atvinnugreinaflokkun og hagtölugerð Hagstofu Íslands til endurskoðunar þannig að hægt verði að greina vægi grænna atvinnugreina og fjölda grænna starfa. Á grundvelli þeirrar gagnaöflunar verði síðan mótuð áætlun um fjölgun grænna starfa sem er eitt hinna almennu stefnumiða sem nefndin leggur til grundvallar. Nefndin telur mikilvæga forsendu atvinnusköpunar í þessum málaflokki að sérstakt átak verði gert í að stuðla að fjárfestingum í umhverfisvænni atvinnustarfsemi í landinu. Þar verði horft bæði til innlendra og erlendra fjárfestinga. Lagt er til að Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins verði falið að undirbúa stofnun Græns fjárfestingarsjóðs með aðkomu innlendra og erlendra fjárfesta. Á undanförnum árum hefur komið fram áhugi norrænna fjárfestingarsjóða á að taka þátt í grænum fjárfestingum á Íslandi og gefst nú gott tækifæri til að láta á það reyna. Grænar fjárfestingarNefndin leggur jafnframt til að efnt verði til sérstaks átaks í að laða til landsins erlendar fjárfestingar í umhverfisvænni atvinnustarfsemi, m.a. með því að nýta heimild í 15. gr. laga nr. 99/2010 um ívilnanir vegna nýfjárfestinga. Þar er fjallað um ýmiss konar ívilnanir vegna umhverfistengdra fjárfestinga, þ.m.t. þeirra sem tengjast orkusparnaði eða samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda. Átakið feli m.a. í sér val áherslusviða, hagræna greiningu málaflokksins, kortlagningu vænlegra fjárfesta, kynningu og markaðssetningu. Þegar hefur verið leitað til Fjárfestingarsviðs Íslandsstofu um að útfæra þetta átak og liggja fyrir fyrstu tillögur þar að lútandi. Enn má nefna sem lið í grænni atvinnusköpun að nefndin leggur til að stofnuð verði deild innan Tækniþróunarsjóðs sem verði helguð styrkveitingum til umhverfisvænna þróunarverkefna en slík ráðstöfun gæti örvað mjög nýsköpun í þessum málaflokki. Í þriðju og síðustu grein minni mun ég fjalla um önnur stefnumið nefndarinnar, sem m.a. tengjast aðgerðum er byggja á grunnreglum umhverfisréttar, varúðarreglunni og mengunarbótareglunni.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun