Kynferðislegt ofbeldi: Kynlíf eftir áföll Indíana Rós Ægisdóttir skrifar 23. apríl 2024 20:01 Indíana Rós er kynfræðingur og með M.Ed gráðu í Kynfræði frá Widener University auk þess að vera með BSc í sálfræði frá Háskólanum í Reykjavík. Vísir Áföll og þungbær reynsla hefur ýmiss konar áhrif á fólk og jafnvel þótt tveir einstaklingar upplifi nákvæmlega sama áfallið getur upplifun fólks verið mismunandi og ekki öll sem upplifa sömu afleiðingar eða einkenni eftir atburðinn. Til dæmis ef við tökum bílslys, þar sem tveir einstaklingar sitja saman í aftursætunum og fá alveg jafn mikið högg á sig. Þessi sem er 15 ára, heilsuhraustur, hefur gott og traust samband við fjölskyldusína og takmarkaða áfallasögu jafnar sig kannski vel, á meðan hinn er 25 ára. Hann lenti í öðru bílslysi fyrir tveimur árum áður, ólst upp við heimilisofbeldi og glímir við verki eftir fyrra bílslysið. Hann upplifir slysið kannski allt öðruvísi en sá yngri. Sá eldri þróar jafnvel með sér áfallastreituröskun og vill aldrei setjast aftur upp í bíl því hann vill forðast allt sem minnir sig á bílslysið. Kynlífið með Indíönu Rós kynfræðingi er nýr vikulegur liður á Vísi. Í honum fræðir Indíana Rós lesendur um kynlíf og svarar spurningum frá lesendum. Ef þú vilt senda Indíönu Rós spurningu er hægt að finna spurningaform neðst í greininni. Margt hefur áhrif á hvernig við upplifum áföll. Til dæmis má nefna fyrri upplifanir og áföll, aðgengi að stuðningi, hæfni einstaklinganna og þeirra sem eru nálægt þeim til að takast á við erfiða hluti, og í stóra samhenginu - viðbrögð stærra samfélagsins í kringum okkur. Margt er hægt að gera til að vinna úr áfallinu. Vísir/Getty Algeng fyrstu viðbrögð eftir áföll geta verið: þreyta, ruglingur, sorg, kvíði, pirringur, doði, hugrof, líkamleg óþægindi og sljóleiki. Flest upplifa eitthvað af þessum einkennum fyrst um sinn en svo líða þau hjá með tímanum þegar fólk er komið í öryggi, kannski búið að fara á heilsugæsluna í skoðun og bara komið heim í ró. Það kann að vakna daginn eftir, enn þá smá eftir sig, en með tímanum jafnar þetta sig og því fer að líða betur. Merki um alvarlegri viðbrögð geta verið að þessi einkenni af áfallinu haldi áfram og séu jafnvel nokkuð ákafari þrátt fyrir að fólk sé komið í öryggi. Einstaklingum kann að líða eins og þeir séu enn í bílslysinu eða aðstæðunum. Líkaminn er ekki alveg að ná að vinna úr áfallinu og átta sig á að aðilinn er bara kominn undir sæng upp í sófa. Ef einkennin halda áfram og í meira en mánuð, aðilinn er kannski alltaf að sjá fyrir sér bílslysið eða dreyma um það. Hann er farinn að forðast að fara í bíl eða ætlar kannski aldrei aftur að keyra þessa götu. Á erfitt með að halda einbeitingu og bregður mikið við minnsta tilefni þá getur hann verið að þróa með sér áfallastreitu og þá er tími til kominn að leita sér aðstoðar hjá fagaðila, til dæmis fara til sálfræðings í áfallameðferð. Kynferðislegt ofbeldi getur líka haft þessar afleiðingar og eins mismunandi og við erum mörg, geta afleiðingarnar verið mismunandi. Kynferðislegt ofbeldi hefur þá, kannski ólíkt dæminu um bílslys, meiri bein áhrif á kynlífið okkar. Þá eru aldur, tengsl við gerendur og fyrri sambönd þættir sem hafa áhrif á upplifun og afleiðingar ofbeldisins. Það sem bætist við kynferðislega ofbeldið, frekar en í til dæmis í bílslysum, er mikil skömm sem fólk upplifir og þar kemur svo sterkt inn það sem nefnt var áðan: Það sem hefur áhrif á okkur eru þessi viðbrögð samfélagsins í kringum okkur. Mikil þolendaskömm er í kringum kynferðislegt ofbeldi í samfélaginu og upplifir fólk þá að ofbeldið hafi verið sér að kenna. Til dæmis spurningarnar: „Varstu fullur?“, „Hvernig varstu klædd?“, „Já meina, ef þú sendir typpamynd þá eru bara allar líkur á að hún fari í dreifingu!“ Kynferðisleg skömm hefur mikil áhrif á kynlífið okkar, það getur haft áhrif á getu okkar til að segja hvað við viljum og hvað við viljum ekki, gert okkur óörugg með okkur, við getum átt erfiðara með að setja mörk og margt annað. Þá eru viðbrögð þolenda gagnvart kynlífinu sjálfu alls konar. Til dæmis forðast sum algjörlega allt kynlíf með öðrum og forðast sjálfsfróun á meðan sum vilja stunda mikið kynlíf. Sum vilja breyta sjálfu sér á einhvern hátt og þá er kynferðislegt ofbeldi áhættuþáttur á að þróa með sér átröskun. Mikilvægt er að eiga samtal við þann sem þú stundar kynlíf með um málið. Vísir/Getty En það er margt sem hægt er að gera til að vinna úr áfallinu og líða betur í kynlífinu, til dæmis: Eiga samtal við þann sem þú stundar kynlíf með. Þú þarft ekki að segja frá ofbeldinu í smáatriðum, en ef þú þekkir ákveðnar kveikjur (e. triggers) hjá þér sem er gott fyrir hjásvæfu að vita, þá er gott að segja frá því. Kannski viltu alls ekki vera snert á hægri öxlinni, því það gerðist í ofbeldinu. Þá er gott fyrir aðilann sem þú ert með að vita það svo sá geti meðvitað forðast hægri öxlina. Fara hægt,ræða samþykki og hvernig það lítur út hjá ykkur. Ræða þetta áður en kemur að kynlífinu sjálfu. Hvernig bregðist þið við ef eitthvað breytist í kynlífinu? Ef það kemur kveikja í kynlífinu, hvað vilt þú gera? Kannski þarftu bara alveg að stoppa kynlífið, kannski er nóg að gera eitthvað til að dreifa huganum og ná hausnum aftur í kynlífið. Sjálfsfróun getur þá verið góð leið til að finna hægt og rólega aftur öryggi við kynveruna sem þú ert. Aldís Þorbjörg, kynlífsráðgjafi og sálfræðingur, fór með mér yfir þessa hluti og við köfuðum dýpra í allt þetta og meira til í þessum þætti hér að neðan af Kynlífinu. Kynlíf Kynlífið með Indíönu Rós Mest lesið Bíllinn fannst þremur vikum eftir þjófnaðinn og þá lögfræðibók með Lífið Elti ástina til Íslands Tónlist Stefán Einar og Sara Lind í sundur Lífið Taka ákvörðun á hverjum degi að elska hvort annað Lífið Frægustu vinslit Íslandssögunnar Lífið Bryan Adams breytti Eldborg í grátkór íslenskra karla Gagnrýni Hjartaknúsarinn tileinkaði íslenskri fyrirsætu rómantískan slagara Lífið Tólf og þrettán ára fatahönnuðir á Akureyri slá í gegn Lífið „Gæti skrifað bókaseríu um vandræðileg stefnumót“ Makamál Ósamþykkt kjallaraíbúð á rúmar 44 milljónir Lífið Fleiri fréttir Frægustu vinslit Íslandssögunnar Stefán Einar og Sara Lind í sundur Bíllinn fannst þremur vikum eftir þjófnaðinn og þá lögfræðibók með Tólf og þrettán ára fatahönnuðir á Akureyri slá í gegn Taka ákvörðun á hverjum degi að elska hvort annað Ósamþykkt kjallaraíbúð á rúmar 44 milljónir Hélt að Sálin hafi hvatt fólk til að horfa til himins með höfuðið hátt Hátíð sem er skipulögð í kringum yngstu kynslóðina Laufey Lín skartaði íslenska fánanum á Coachella Viðar Örn og Sylvía Rós eiga von á barni Heillandi hús við Laugalæk úr smiðju Kjartans Sveinssonar Hjartaknúsarinn tileinkaði íslenskri fyrirsætu rómantískan slagara Hafa aldrei rifist Stjörnulífið: Frumsýnir kærastann á Tenerife Stóri plokkdagurinn haldinn á sunnudaginn Ótrúleg heimkoma Búbba sem fauk alla leið í Kópavog Elizabeth Hurley og Billy Ray Cyrus stinga saman nefjum „Ég er mamma hans og á sama tíma er ég líka lífvörðurinn hans, túlkurinn hans og talsmaðurinn hans“ Páskakveðjur stjórnmálaflokka: Gervigreind, páskaeggjaleit og Sigmundur með kanínueyru Litla hryllingsbúðin kveður á Akureyri Svarar því hve mörg páskaegg þurfi að borða til að bæta á sig kílói Krakkatían: Páskar, söngkeppnir og afmælisbörn Ekki á leið í samband bara til að þóknast samfélaginu Trommari New Pornographers ákærður fyrir vörslu barnaníðsefnis Metfjöldi á Aldrei fór ég suður: „Þetta var algjör draumur“ Veikindafríi Páls Óskars lokið Fréttatía vikunnar: Íþróttir, afsökunarbeiðni og bækur Konfettíið enn að hrynja meðan hnéð „fimmfaldaðist“ Sunneva og Benedikt trúlofuð Tónlistarmyndband Addison Rae tekið upp á Íslandi Sjá meira
Til dæmis ef við tökum bílslys, þar sem tveir einstaklingar sitja saman í aftursætunum og fá alveg jafn mikið högg á sig. Þessi sem er 15 ára, heilsuhraustur, hefur gott og traust samband við fjölskyldusína og takmarkaða áfallasögu jafnar sig kannski vel, á meðan hinn er 25 ára. Hann lenti í öðru bílslysi fyrir tveimur árum áður, ólst upp við heimilisofbeldi og glímir við verki eftir fyrra bílslysið. Hann upplifir slysið kannski allt öðruvísi en sá yngri. Sá eldri þróar jafnvel með sér áfallastreituröskun og vill aldrei setjast aftur upp í bíl því hann vill forðast allt sem minnir sig á bílslysið. Kynlífið með Indíönu Rós kynfræðingi er nýr vikulegur liður á Vísi. Í honum fræðir Indíana Rós lesendur um kynlíf og svarar spurningum frá lesendum. Ef þú vilt senda Indíönu Rós spurningu er hægt að finna spurningaform neðst í greininni. Margt hefur áhrif á hvernig við upplifum áföll. Til dæmis má nefna fyrri upplifanir og áföll, aðgengi að stuðningi, hæfni einstaklinganna og þeirra sem eru nálægt þeim til að takast á við erfiða hluti, og í stóra samhenginu - viðbrögð stærra samfélagsins í kringum okkur. Margt er hægt að gera til að vinna úr áfallinu. Vísir/Getty Algeng fyrstu viðbrögð eftir áföll geta verið: þreyta, ruglingur, sorg, kvíði, pirringur, doði, hugrof, líkamleg óþægindi og sljóleiki. Flest upplifa eitthvað af þessum einkennum fyrst um sinn en svo líða þau hjá með tímanum þegar fólk er komið í öryggi, kannski búið að fara á heilsugæsluna í skoðun og bara komið heim í ró. Það kann að vakna daginn eftir, enn þá smá eftir sig, en með tímanum jafnar þetta sig og því fer að líða betur. Merki um alvarlegri viðbrögð geta verið að þessi einkenni af áfallinu haldi áfram og séu jafnvel nokkuð ákafari þrátt fyrir að fólk sé komið í öryggi. Einstaklingum kann að líða eins og þeir séu enn í bílslysinu eða aðstæðunum. Líkaminn er ekki alveg að ná að vinna úr áfallinu og átta sig á að aðilinn er bara kominn undir sæng upp í sófa. Ef einkennin halda áfram og í meira en mánuð, aðilinn er kannski alltaf að sjá fyrir sér bílslysið eða dreyma um það. Hann er farinn að forðast að fara í bíl eða ætlar kannski aldrei aftur að keyra þessa götu. Á erfitt með að halda einbeitingu og bregður mikið við minnsta tilefni þá getur hann verið að þróa með sér áfallastreitu og þá er tími til kominn að leita sér aðstoðar hjá fagaðila, til dæmis fara til sálfræðings í áfallameðferð. Kynferðislegt ofbeldi getur líka haft þessar afleiðingar og eins mismunandi og við erum mörg, geta afleiðingarnar verið mismunandi. Kynferðislegt ofbeldi hefur þá, kannski ólíkt dæminu um bílslys, meiri bein áhrif á kynlífið okkar. Þá eru aldur, tengsl við gerendur og fyrri sambönd þættir sem hafa áhrif á upplifun og afleiðingar ofbeldisins. Það sem bætist við kynferðislega ofbeldið, frekar en í til dæmis í bílslysum, er mikil skömm sem fólk upplifir og þar kemur svo sterkt inn það sem nefnt var áðan: Það sem hefur áhrif á okkur eru þessi viðbrögð samfélagsins í kringum okkur. Mikil þolendaskömm er í kringum kynferðislegt ofbeldi í samfélaginu og upplifir fólk þá að ofbeldið hafi verið sér að kenna. Til dæmis spurningarnar: „Varstu fullur?“, „Hvernig varstu klædd?“, „Já meina, ef þú sendir typpamynd þá eru bara allar líkur á að hún fari í dreifingu!“ Kynferðisleg skömm hefur mikil áhrif á kynlífið okkar, það getur haft áhrif á getu okkar til að segja hvað við viljum og hvað við viljum ekki, gert okkur óörugg með okkur, við getum átt erfiðara með að setja mörk og margt annað. Þá eru viðbrögð þolenda gagnvart kynlífinu sjálfu alls konar. Til dæmis forðast sum algjörlega allt kynlíf með öðrum og forðast sjálfsfróun á meðan sum vilja stunda mikið kynlíf. Sum vilja breyta sjálfu sér á einhvern hátt og þá er kynferðislegt ofbeldi áhættuþáttur á að þróa með sér átröskun. Mikilvægt er að eiga samtal við þann sem þú stundar kynlíf með um málið. Vísir/Getty En það er margt sem hægt er að gera til að vinna úr áfallinu og líða betur í kynlífinu, til dæmis: Eiga samtal við þann sem þú stundar kynlíf með. Þú þarft ekki að segja frá ofbeldinu í smáatriðum, en ef þú þekkir ákveðnar kveikjur (e. triggers) hjá þér sem er gott fyrir hjásvæfu að vita, þá er gott að segja frá því. Kannski viltu alls ekki vera snert á hægri öxlinni, því það gerðist í ofbeldinu. Þá er gott fyrir aðilann sem þú ert með að vita það svo sá geti meðvitað forðast hægri öxlina. Fara hægt,ræða samþykki og hvernig það lítur út hjá ykkur. Ræða þetta áður en kemur að kynlífinu sjálfu. Hvernig bregðist þið við ef eitthvað breytist í kynlífinu? Ef það kemur kveikja í kynlífinu, hvað vilt þú gera? Kannski þarftu bara alveg að stoppa kynlífið, kannski er nóg að gera eitthvað til að dreifa huganum og ná hausnum aftur í kynlífið. Sjálfsfróun getur þá verið góð leið til að finna hægt og rólega aftur öryggi við kynveruna sem þú ert. Aldís Þorbjörg, kynlífsráðgjafi og sálfræðingur, fór með mér yfir þessa hluti og við köfuðum dýpra í allt þetta og meira til í þessum þætti hér að neðan af Kynlífinu.
Kynlífið með Indíönu Rós kynfræðingi er nýr vikulegur liður á Vísi. Í honum fræðir Indíana Rós lesendur um kynlíf og svarar spurningum frá lesendum. Ef þú vilt senda Indíönu Rós spurningu er hægt að finna spurningaform neðst í greininni.
Kynlíf Kynlífið með Indíönu Rós Mest lesið Bíllinn fannst þremur vikum eftir þjófnaðinn og þá lögfræðibók með Lífið Elti ástina til Íslands Tónlist Stefán Einar og Sara Lind í sundur Lífið Taka ákvörðun á hverjum degi að elska hvort annað Lífið Frægustu vinslit Íslandssögunnar Lífið Bryan Adams breytti Eldborg í grátkór íslenskra karla Gagnrýni Hjartaknúsarinn tileinkaði íslenskri fyrirsætu rómantískan slagara Lífið Tólf og þrettán ára fatahönnuðir á Akureyri slá í gegn Lífið „Gæti skrifað bókaseríu um vandræðileg stefnumót“ Makamál Ósamþykkt kjallaraíbúð á rúmar 44 milljónir Lífið Fleiri fréttir Frægustu vinslit Íslandssögunnar Stefán Einar og Sara Lind í sundur Bíllinn fannst þremur vikum eftir þjófnaðinn og þá lögfræðibók með Tólf og þrettán ára fatahönnuðir á Akureyri slá í gegn Taka ákvörðun á hverjum degi að elska hvort annað Ósamþykkt kjallaraíbúð á rúmar 44 milljónir Hélt að Sálin hafi hvatt fólk til að horfa til himins með höfuðið hátt Hátíð sem er skipulögð í kringum yngstu kynslóðina Laufey Lín skartaði íslenska fánanum á Coachella Viðar Örn og Sylvía Rós eiga von á barni Heillandi hús við Laugalæk úr smiðju Kjartans Sveinssonar Hjartaknúsarinn tileinkaði íslenskri fyrirsætu rómantískan slagara Hafa aldrei rifist Stjörnulífið: Frumsýnir kærastann á Tenerife Stóri plokkdagurinn haldinn á sunnudaginn Ótrúleg heimkoma Búbba sem fauk alla leið í Kópavog Elizabeth Hurley og Billy Ray Cyrus stinga saman nefjum „Ég er mamma hans og á sama tíma er ég líka lífvörðurinn hans, túlkurinn hans og talsmaðurinn hans“ Páskakveðjur stjórnmálaflokka: Gervigreind, páskaeggjaleit og Sigmundur með kanínueyru Litla hryllingsbúðin kveður á Akureyri Svarar því hve mörg páskaegg þurfi að borða til að bæta á sig kílói Krakkatían: Páskar, söngkeppnir og afmælisbörn Ekki á leið í samband bara til að þóknast samfélaginu Trommari New Pornographers ákærður fyrir vörslu barnaníðsefnis Metfjöldi á Aldrei fór ég suður: „Þetta var algjör draumur“ Veikindafríi Páls Óskars lokið Fréttatía vikunnar: Íþróttir, afsökunarbeiðni og bækur Konfettíið enn að hrynja meðan hnéð „fimmfaldaðist“ Sunneva og Benedikt trúlofuð Tónlistarmyndband Addison Rae tekið upp á Íslandi Sjá meira
„Ég er mamma hans og á sama tíma er ég líka lífvörðurinn hans, túlkurinn hans og talsmaðurinn hans“