„Lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins“ Ellen Geirsdóttir Håkansson skrifar 20. nóvember 2022 21:00 Ólafur Ragnar á Arctic circle ráðstefnunni fyrr í haust. Vísir/Vilhelm Svanhildarstofa var opnuð í dag við hátíðlega athöfn á Hælinu, setri um sögu berklanna á Kristnesi. Stofan er opnuð til minningar um Svanhildi Ólafsdóttur Hjartar, móður fyrrverandi forseta Íslands, Ólafs Ragnars Grímssonar. Hann segir stundina mikilvæga fyrir sig og fjölskylduna. Svanhildur Ólafsdóttir Hjartar glímdi við berkla meirihluta ævi sinnar og er stofan opnuð henni til heiðurs. Í nýja rýminu verða til sýnis upplýsingar og gripir sem tengjast sögu Svanhildar. Ólafur Ragnar flutti á opnuninni ávarp og las upp úr nýútkominni bók sinni sem ber titilinn „Bréfin hennar mömmu.“ Aðspurður hvaða þýðingu opnun stofunnar hefur fyrir hann segir Ólafur Ragnar hana vekja upp minningar um langa baráttu móður sinnar við berkla. „Hún var í sveit þúsunda íslenskra kvenna sem að fyrri hluta síðustu aldar háðu harða glímu við berklana. Margar dóu mjög ungar því að berklarnir herjuðu einkum á yngri konur. Þegar var ákveðið að stofna þetta merkilega safn á Kristnesi um berklana þá þótti mér nú vænt um það og sérstaklega þá ákvörðun að nefna hluta safnsins eftir móður minni og minnast þannig baráttu hennar við þessa miklu farsótt,“ segir Ólafur Ragnar í samtali við fréttastofu. Snertir viðkvæma strengi Hann nefnir að við höfum nú öll reynslu af farsóttum eftir kórónuveirufaraldurinn en berklarnir hafi verið mikið skæðari og hörmulegri. Þúsundir Íslendinga hafi látið lífið en þegar lækning fannst við sjúkdómnum hafi þjóðin virst ákveðið að gleyma farsóttinni. „Þannig að þetta merkilega safn á Kristnesi er eiginlega fyrsta hugvekjan til þess að minna okkur á þessa miklu baráttu og fyrir mig persónulega þá snertir það viðkvæma strengi í mínu brjósti að opna þessa stofu til þess að minnast þessarar miklu baráttu mömmu sem að ég auðvitað kynntist sem ungur drengur,“ segir Ólafur Ragnar. Ólafur Ragnar segist hafa verið sendur í fóstur til afa síns og ömmu á Þingeyri í sjö ár vegna veikinda móður sinnar. Hún hafi árum saman verið á Vífilsstaðahæli og Kristneshæli ásamt því að dvelja á sjúkrahúsinu á Akureyri, án þess að sjá barnið sitt oftar en í örfá skipti. „Það hafa sagt mér konur sem voru með henni á sjúkrastofu að hún hafi horft á myndina af mér, sem var á borðinu við sjúkrarúmið á hverju kvöldi. Þannig að þetta verður mikilvæg stund fyrir mig og fyrir okkur í fjölskyldunni,“ segir Ólafur Ragnar. „Nístandi frásögn“ Þá verði stundin einnig sérstök fyrir þau í ljósi bréfanna sem móðir hans skrifaði á meðan dvöl hennar á hælunum stóð. Bréfin fundust fyrir slysni í blárri málmtösku sem hafði fylgt fjölskyldunni í áratugi en aldrei verið opnuð. Töskuna hafði Ólafur Ragnar sent til Þjóðskjalasafnsins ásamt öðrum skjölum þegar hann lét af embætti sem forseti Íslands og fundust bréfin þá. „Þau lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins. Að því leyti má segja að saga móður minnar sé í raun og veru vitnisburður um sögu þjóðar og þessa þúsunda kvenna. Sérstaklega ungra kvenna sem háðu baráttu við berklana á fyrri hluta síðustu aldar og er nístandi frásögn og eiginlega lærdómsrík fyrir okkur á þessum tímum. Þess vegna ákvað ég að gefa þessi bréf út, þó að þau kannski fyrst og fremst skipti máli fyrir okkur í fjölskyldunni þá eru þau um leið þjóðarsaga og lestur sem getur veitt nýjum kynslóðum innsýn í þessa hræðilegu baráttu þjóðarinnar á æskuárum mínum,“ segir Ólafur Ragnar. Hrein tilviljun að bréfin fundust Hann segir fund bréfanna vera hreina tilviljun en þau hafi veitt sér nýja sýn á líf foreldra sinna. „Þegar ég fór á Þjóðskjalasafnið fyrir rúmu ári síðan, að nálgast áttrætt og fór að lesa þessi bréf í fyrsta sinn þá allt í einu opnaðist mér ný sýn á líf foreldra minna. Til dæmis það sem ég vissi ekki að þegar þau giftu sig árið 1939 á Þingeyri, þá var mamma orðið veik á ný þannig hún var í rúminu þegar þau giftu sig. Presturinn kom heim og hún gat ekki farið með pabba til Ísafjarðar heldur var send á Vífilsstaði þar sem hún var í rúmt ár þannig að þau gátu ekki einu sinni búið saman á fyrstu árum hjónabandsins vegna þess að hún var alltaf á hælum,“ segir Ólafur Ragnar. Hann bætir því við að mikil einvera hafi fylgt sjúkdómnum fyrir berklasjúklingana. Þeir hafi jafnvel þurft að vera árum saman frá ástvinum og fjölskyldu. „Þess vegna voru Vífilsstaðir og Kristneshæli byggð fjarri mannabyggð á sínum tíma. Þetta voru í reynd einskonar fangelsi hinna sjúku vegna þess að það vildi enginn vera innan um berklasjúklingana af ótta við smit,“ segir Ólafur Ragnar að lokum. Ólafur Ragnar Grímsson Eyjafjarðarsveit Söfn Mest lesið „Rúrik Gíslason hefur sagt hæ við mig“ Lífið Centro-hjónin selja Beverly Hills-villuna Lífið Það var bannað að hlæja á Kjarval Lífið Jafet Máni selur íbúð með ræktarsal Lífið Eitt rými sem má alls ekki mynda í Alþingishúsinu Lífið Ástarsenur í viku tvö með stórleikaranum Lífið Keith sagður kominn með nýja kærustu Lífið Ertu sauður? Fimm ráð sem geta forðað þér frá hjarðhegðun Lífið Kókaínklásúla í kaupmálanum tryggir Keith rúman milljarð Lífið Segir spjallmenni Meta herja kynferðislega á börn Lífið Fleiri fréttir Keith sagður kominn með nýja kærustu Það var bannað að hlæja á Kjarval Eitt rými sem má alls ekki mynda í Alþingishúsinu Centro-hjónin selja Beverly Hills-villuna Ástarsenur í viku tvö með stórleikaranum Segir spjallmenni Meta herja kynferðislega á börn „Rúrik Gíslason hefur sagt hæ við mig“ Jafet Máni selur íbúð með ræktarsal „Þarf ekkert að klífa Everest til að finnast ég einhvers virði“ Ertu sauður? Fimm ráð sem geta forðað þér frá hjarðhegðun Óöruggur eftir að kærastan stundaði hópkynlíf erlendis Samhengið með Sif: „Það má blanda saman hámenningu og dægurmenningu“ Hefðbundið ítalskt „Pesto Alla Genovese“ Úrslitaspurningin var um letigarð „Amma mín, ert þú nokkuð dáin?“ Ómar Örn og Nanna selja á eftirsóttum stað í miðbænum Í miðjum tökum kom í ljós að Ragnhildur og Halldór voru náskyld Kókaínklásúla í kaupmálanum tryggir Keith rúman milljarð Friðarsúlan tendruð í nítjánda sinn 9. október Sindri og Albert selja Skerjafjarðarslotið Skrýtið næturlíf og ævintýri sem fylgja partýjunum „Ég er mjög hrædd um að einhver ræni mér“ Var á klóinu þegar skilaboðin bárust og hélt að ferlinum væri lokið Leið yfir hana umkringd nöktum konum Herra Skepna sló Hafþór utan undir Danir taka ekki afstöðu gegn Ísrael Aðstoðarþjálfarinn reyndist ekki vera transkona Hnetukjúklingurinn hennar Höllu Kristrún meðal hundrað rísandi stjarna Time Er hún með „Bennifer“ hálsmen? Sjá meira
Svanhildur Ólafsdóttir Hjartar glímdi við berkla meirihluta ævi sinnar og er stofan opnuð henni til heiðurs. Í nýja rýminu verða til sýnis upplýsingar og gripir sem tengjast sögu Svanhildar. Ólafur Ragnar flutti á opnuninni ávarp og las upp úr nýútkominni bók sinni sem ber titilinn „Bréfin hennar mömmu.“ Aðspurður hvaða þýðingu opnun stofunnar hefur fyrir hann segir Ólafur Ragnar hana vekja upp minningar um langa baráttu móður sinnar við berkla. „Hún var í sveit þúsunda íslenskra kvenna sem að fyrri hluta síðustu aldar háðu harða glímu við berklana. Margar dóu mjög ungar því að berklarnir herjuðu einkum á yngri konur. Þegar var ákveðið að stofna þetta merkilega safn á Kristnesi um berklana þá þótti mér nú vænt um það og sérstaklega þá ákvörðun að nefna hluta safnsins eftir móður minni og minnast þannig baráttu hennar við þessa miklu farsótt,“ segir Ólafur Ragnar í samtali við fréttastofu. Snertir viðkvæma strengi Hann nefnir að við höfum nú öll reynslu af farsóttum eftir kórónuveirufaraldurinn en berklarnir hafi verið mikið skæðari og hörmulegri. Þúsundir Íslendinga hafi látið lífið en þegar lækning fannst við sjúkdómnum hafi þjóðin virst ákveðið að gleyma farsóttinni. „Þannig að þetta merkilega safn á Kristnesi er eiginlega fyrsta hugvekjan til þess að minna okkur á þessa miklu baráttu og fyrir mig persónulega þá snertir það viðkvæma strengi í mínu brjósti að opna þessa stofu til þess að minnast þessarar miklu baráttu mömmu sem að ég auðvitað kynntist sem ungur drengur,“ segir Ólafur Ragnar. Ólafur Ragnar segist hafa verið sendur í fóstur til afa síns og ömmu á Þingeyri í sjö ár vegna veikinda móður sinnar. Hún hafi árum saman verið á Vífilsstaðahæli og Kristneshæli ásamt því að dvelja á sjúkrahúsinu á Akureyri, án þess að sjá barnið sitt oftar en í örfá skipti. „Það hafa sagt mér konur sem voru með henni á sjúkrastofu að hún hafi horft á myndina af mér, sem var á borðinu við sjúkrarúmið á hverju kvöldi. Þannig að þetta verður mikilvæg stund fyrir mig og fyrir okkur í fjölskyldunni,“ segir Ólafur Ragnar. „Nístandi frásögn“ Þá verði stundin einnig sérstök fyrir þau í ljósi bréfanna sem móðir hans skrifaði á meðan dvöl hennar á hælunum stóð. Bréfin fundust fyrir slysni í blárri málmtösku sem hafði fylgt fjölskyldunni í áratugi en aldrei verið opnuð. Töskuna hafði Ólafur Ragnar sent til Þjóðskjalasafnsins ásamt öðrum skjölum þegar hann lét af embætti sem forseti Íslands og fundust bréfin þá. „Þau lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins. Að því leyti má segja að saga móður minnar sé í raun og veru vitnisburður um sögu þjóðar og þessa þúsunda kvenna. Sérstaklega ungra kvenna sem háðu baráttu við berklana á fyrri hluta síðustu aldar og er nístandi frásögn og eiginlega lærdómsrík fyrir okkur á þessum tímum. Þess vegna ákvað ég að gefa þessi bréf út, þó að þau kannski fyrst og fremst skipti máli fyrir okkur í fjölskyldunni þá eru þau um leið þjóðarsaga og lestur sem getur veitt nýjum kynslóðum innsýn í þessa hræðilegu baráttu þjóðarinnar á æskuárum mínum,“ segir Ólafur Ragnar. Hrein tilviljun að bréfin fundust Hann segir fund bréfanna vera hreina tilviljun en þau hafi veitt sér nýja sýn á líf foreldra sinna. „Þegar ég fór á Þjóðskjalasafnið fyrir rúmu ári síðan, að nálgast áttrætt og fór að lesa þessi bréf í fyrsta sinn þá allt í einu opnaðist mér ný sýn á líf foreldra minna. Til dæmis það sem ég vissi ekki að þegar þau giftu sig árið 1939 á Þingeyri, þá var mamma orðið veik á ný þannig hún var í rúminu þegar þau giftu sig. Presturinn kom heim og hún gat ekki farið með pabba til Ísafjarðar heldur var send á Vífilsstaði þar sem hún var í rúmt ár þannig að þau gátu ekki einu sinni búið saman á fyrstu árum hjónabandsins vegna þess að hún var alltaf á hælum,“ segir Ólafur Ragnar. Hann bætir því við að mikil einvera hafi fylgt sjúkdómnum fyrir berklasjúklingana. Þeir hafi jafnvel þurft að vera árum saman frá ástvinum og fjölskyldu. „Þess vegna voru Vífilsstaðir og Kristneshæli byggð fjarri mannabyggð á sínum tíma. Þetta voru í reynd einskonar fangelsi hinna sjúku vegna þess að það vildi enginn vera innan um berklasjúklingana af ótta við smit,“ segir Ólafur Ragnar að lokum.
Ólafur Ragnar Grímsson Eyjafjarðarsveit Söfn Mest lesið „Rúrik Gíslason hefur sagt hæ við mig“ Lífið Centro-hjónin selja Beverly Hills-villuna Lífið Það var bannað að hlæja á Kjarval Lífið Jafet Máni selur íbúð með ræktarsal Lífið Eitt rými sem má alls ekki mynda í Alþingishúsinu Lífið Ástarsenur í viku tvö með stórleikaranum Lífið Keith sagður kominn með nýja kærustu Lífið Ertu sauður? Fimm ráð sem geta forðað þér frá hjarðhegðun Lífið Kókaínklásúla í kaupmálanum tryggir Keith rúman milljarð Lífið Segir spjallmenni Meta herja kynferðislega á börn Lífið Fleiri fréttir Keith sagður kominn með nýja kærustu Það var bannað að hlæja á Kjarval Eitt rými sem má alls ekki mynda í Alþingishúsinu Centro-hjónin selja Beverly Hills-villuna Ástarsenur í viku tvö með stórleikaranum Segir spjallmenni Meta herja kynferðislega á börn „Rúrik Gíslason hefur sagt hæ við mig“ Jafet Máni selur íbúð með ræktarsal „Þarf ekkert að klífa Everest til að finnast ég einhvers virði“ Ertu sauður? Fimm ráð sem geta forðað þér frá hjarðhegðun Óöruggur eftir að kærastan stundaði hópkynlíf erlendis Samhengið með Sif: „Það má blanda saman hámenningu og dægurmenningu“ Hefðbundið ítalskt „Pesto Alla Genovese“ Úrslitaspurningin var um letigarð „Amma mín, ert þú nokkuð dáin?“ Ómar Örn og Nanna selja á eftirsóttum stað í miðbænum Í miðjum tökum kom í ljós að Ragnhildur og Halldór voru náskyld Kókaínklásúla í kaupmálanum tryggir Keith rúman milljarð Friðarsúlan tendruð í nítjánda sinn 9. október Sindri og Albert selja Skerjafjarðarslotið Skrýtið næturlíf og ævintýri sem fylgja partýjunum „Ég er mjög hrædd um að einhver ræni mér“ Var á klóinu þegar skilaboðin bárust og hélt að ferlinum væri lokið Leið yfir hana umkringd nöktum konum Herra Skepna sló Hafþór utan undir Danir taka ekki afstöðu gegn Ísrael Aðstoðarþjálfarinn reyndist ekki vera transkona Hnetukjúklingurinn hennar Höllu Kristrún meðal hundrað rísandi stjarna Time Er hún með „Bennifer“ hálsmen? Sjá meira