Ekki bara grín Brynhildur Björnsdóttir skrifar 26. nóvember 2016 10:15 Bækur Aflausn Yrsa Sigurðardóttir Útgefandi: Veröld Prentun: Oddi Fjöldi síðna 363 Kápa: Ragnar Helgi Ólafsson Síminn pípir og tilkynnir að nýtt snapp sé komið frá Stellu, sextán ára. Vinir hennar svara kalli símans en bregður í brún þegar myndskeiðið reynist sýna grófar misþyrmingar á henni sjálfri, biðjandi fyrirgefningar inni á klósetti í bíóinu þar sem hún er að vinna. Þegar lögreglan fær veður af snappinu er Stella löngu horfin og síminn hennar líka og aðeins blóðslóð og upptaka úr öryggismyndavélinni í bíóinu er til frásagnar um afdrif hennar. Þannig fer glæpamálið í nýjustu sögu Yrsu Sigurðardóttur af stað og teygir sig fljótlega í ákveðna átt, nefnilega að einelti, ósýnilega glæpnum sem allt of oft er afgreiddur sem stríðni, barnabrek eða ?bara grín?. ?Grínið? sem lýst er í bókinni felst meðal annars í félagslegri útskúfun og því að segja unglingum að þau séu ógeðsleg og eigi skilið að drepast, stofna vefsíður í þeirra nafni og setja þar inn vafasamt efni og fleira í þeim dúr. Þessar lýsingar Yrsu eru því miður engar ýkjur heldur beinar tilvitnanir í raunveruleg dæmi. Svo má auðvitað ekki gleyma því að einelti er eldra en internetið og fjöldi fólks gengur um með sár á sálinni og jafnvel víðar vegna ítrekaðs aðkasts skólafélaga sinna í æsku og að einelti lifir góðu lífi á vinnustöðum og í garð minnihlutahópa. Yrsa tekur á þessu brýna samfélagsmálefni af þekkingu og færni og sýnir inn í heim grimmdar og þjáninga á einstakan hátt. Þrælslund símanotenda gagnvart tækjunum sínum fær einnig sinn skerf af gagnrýni. Þrátt fyrir þessi efnistök er Aflausn þó auðvitað fyrst og fremst glæpa- og spennusaga. Við höldum áfram að fylgjast með persónunum sem við kynntumst í DNA og Soginu, lögreglufólkinu Huldari og Erlu og sálfræðingnum Freyju og samskiptum þeirra, ástum og misheppnuðum tilraunum til að ná tökum á lífi sínu. Persónurnar eru vel skrifaðar, og amstur þeirra í senn hlálegt og heiðarlegt. Eins og Yrsu er von og vísa er plottið þétt og frumlegt og vindur ofan af sér í hárréttum spennustuðli allt til enda. Talandi um grín, eitt af því sem hefur verið fjarverandi í fullorðinsbókum Yrsu Sigurðardóttur, en lesendur barnabóka hennar sakna, er fyndnin sem Yrsa kunni svo sannarlega að skrifa svo allur aldur veltist um af hlátri. Þrátt fyrir alvarlegt umfjöllunarefni má sjá glitta í gamla gríntakta í Aflausn svo oft má skella upp úr yfir aðstæðum og tilsvörum. Óhugnaðurinn sem Yrsa skrifar einnig svo prýðisvel er heldur aldrei langt undan, lýsingar sem fá hárin til að rísa og valda óbragði í munni. Óbragðið er þó mest yfir lýsingunum á því hversu grimm og úthugsuð börn geta verið í því að pynta jafnaldra sína sem ekkert hafa til saka unnið, nema kannski að vera aðeins öðruvísi. Ég hef ekkert alltaf verið jafnhrifin af glæpasögum Yrsu og fundist þær ekki fara nógu vel út úr samanburðinum við barnabækurnar eða hryllingssögurnar. Það hefur þó breyst síðustu ár og þessi bók finnst mér eiga heima með allra bestu spennusögum sem eiga það sameiginlegt að teygja sig út fyrir ramma sögunnar og ávarpa samfélagsvanda sem brýn þörf er á að horfast í augu við.Niðurstaða: Einkar góð glæpasaga þar sem efnistök, plott og persónusköpun koma saman í sögu sem heldur lesandanum fram á rauðanótt. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 26. nóvember 2016. Bókmenntir Menning Mest lesið Allt ætlaði um koll að keyra í Borgarleikhúsinu Lífið Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Lífið Segir Candy hafa séð að faðir hans væri „skrímsli“ á undan öðrum Lífið Fréttatía vikunnar: Friðlýsing, frumsýning og handtaka Lífið Glæsibústaðir yfir hundrað milljónum Lífið Balta bregst bogalistin Gagnrýni Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Lífið Glæsihöll Livar og Sverris á Arnarnesi til sölu Lífið Gamla TR-húsinu umbreytt í Hlemm.haus: „Augljóst að þörfin var gríðarleg“ Menning Nýupptekið grænmeti á Flúðum í dag og opnar garðyrkjustöðvar Lífið Fleiri fréttir Balta bregst bogalistin Þú heyrðir rétt: klassík getur verið skemmtileg Smashing Pumpkins pumpuðu upp stemningu – en listin varð undir hávaðanum Kynferðisleg gremja, sænskur senuþjófur og náttúruklám Ræðst framtíð grínmyndarinnar hér? Aumkunarverð endurvinnsla og ferskt framhald Áferðarfallegir en óeftirminnilegir fjórmenningar Sjá meira
Bækur Aflausn Yrsa Sigurðardóttir Útgefandi: Veröld Prentun: Oddi Fjöldi síðna 363 Kápa: Ragnar Helgi Ólafsson Síminn pípir og tilkynnir að nýtt snapp sé komið frá Stellu, sextán ára. Vinir hennar svara kalli símans en bregður í brún þegar myndskeiðið reynist sýna grófar misþyrmingar á henni sjálfri, biðjandi fyrirgefningar inni á klósetti í bíóinu þar sem hún er að vinna. Þegar lögreglan fær veður af snappinu er Stella löngu horfin og síminn hennar líka og aðeins blóðslóð og upptaka úr öryggismyndavélinni í bíóinu er til frásagnar um afdrif hennar. Þannig fer glæpamálið í nýjustu sögu Yrsu Sigurðardóttur af stað og teygir sig fljótlega í ákveðna átt, nefnilega að einelti, ósýnilega glæpnum sem allt of oft er afgreiddur sem stríðni, barnabrek eða ?bara grín?. ?Grínið? sem lýst er í bókinni felst meðal annars í félagslegri útskúfun og því að segja unglingum að þau séu ógeðsleg og eigi skilið að drepast, stofna vefsíður í þeirra nafni og setja þar inn vafasamt efni og fleira í þeim dúr. Þessar lýsingar Yrsu eru því miður engar ýkjur heldur beinar tilvitnanir í raunveruleg dæmi. Svo má auðvitað ekki gleyma því að einelti er eldra en internetið og fjöldi fólks gengur um með sár á sálinni og jafnvel víðar vegna ítrekaðs aðkasts skólafélaga sinna í æsku og að einelti lifir góðu lífi á vinnustöðum og í garð minnihlutahópa. Yrsa tekur á þessu brýna samfélagsmálefni af þekkingu og færni og sýnir inn í heim grimmdar og þjáninga á einstakan hátt. Þrælslund símanotenda gagnvart tækjunum sínum fær einnig sinn skerf af gagnrýni. Þrátt fyrir þessi efnistök er Aflausn þó auðvitað fyrst og fremst glæpa- og spennusaga. Við höldum áfram að fylgjast með persónunum sem við kynntumst í DNA og Soginu, lögreglufólkinu Huldari og Erlu og sálfræðingnum Freyju og samskiptum þeirra, ástum og misheppnuðum tilraunum til að ná tökum á lífi sínu. Persónurnar eru vel skrifaðar, og amstur þeirra í senn hlálegt og heiðarlegt. Eins og Yrsu er von og vísa er plottið þétt og frumlegt og vindur ofan af sér í hárréttum spennustuðli allt til enda. Talandi um grín, eitt af því sem hefur verið fjarverandi í fullorðinsbókum Yrsu Sigurðardóttur, en lesendur barnabóka hennar sakna, er fyndnin sem Yrsa kunni svo sannarlega að skrifa svo allur aldur veltist um af hlátri. Þrátt fyrir alvarlegt umfjöllunarefni má sjá glitta í gamla gríntakta í Aflausn svo oft má skella upp úr yfir aðstæðum og tilsvörum. Óhugnaðurinn sem Yrsa skrifar einnig svo prýðisvel er heldur aldrei langt undan, lýsingar sem fá hárin til að rísa og valda óbragði í munni. Óbragðið er þó mest yfir lýsingunum á því hversu grimm og úthugsuð börn geta verið í því að pynta jafnaldra sína sem ekkert hafa til saka unnið, nema kannski að vera aðeins öðruvísi. Ég hef ekkert alltaf verið jafnhrifin af glæpasögum Yrsu og fundist þær ekki fara nógu vel út úr samanburðinum við barnabækurnar eða hryllingssögurnar. Það hefur þó breyst síðustu ár og þessi bók finnst mér eiga heima með allra bestu spennusögum sem eiga það sameiginlegt að teygja sig út fyrir ramma sögunnar og ávarpa samfélagsvanda sem brýn þörf er á að horfast í augu við.Niðurstaða: Einkar góð glæpasaga þar sem efnistök, plott og persónusköpun koma saman í sögu sem heldur lesandanum fram á rauðanótt. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 26. nóvember 2016.
Bókmenntir Menning Mest lesið Allt ætlaði um koll að keyra í Borgarleikhúsinu Lífið Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Lífið Segir Candy hafa séð að faðir hans væri „skrímsli“ á undan öðrum Lífið Fréttatía vikunnar: Friðlýsing, frumsýning og handtaka Lífið Glæsibústaðir yfir hundrað milljónum Lífið Balta bregst bogalistin Gagnrýni Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Lífið Glæsihöll Livar og Sverris á Arnarnesi til sölu Lífið Gamla TR-húsinu umbreytt í Hlemm.haus: „Augljóst að þörfin var gríðarleg“ Menning Nýupptekið grænmeti á Flúðum í dag og opnar garðyrkjustöðvar Lífið Fleiri fréttir Balta bregst bogalistin Þú heyrðir rétt: klassík getur verið skemmtileg Smashing Pumpkins pumpuðu upp stemningu – en listin varð undir hávaðanum Kynferðisleg gremja, sænskur senuþjófur og náttúruklám Ræðst framtíð grínmyndarinnar hér? Aumkunarverð endurvinnsla og ferskt framhald Áferðarfallegir en óeftirminnilegir fjórmenningar Sjá meira