Brugðist við erfiðum málum Magnús Þorlákur Lúðvíksson skrifar 25. janúar 2013 10:00 Það deila ef til vill margir þeirri tilfinningu minni að það hafi verið æði erfitt að fylgjast með fjölmiðlum þessar fyrstu vikur ársins. Ástæðan er einfaldlega sú að óvanalega mörg fréttamál hafa komið upp sem snúast um kynferðisbrot gegn börnum. Líklega vekur enginn glæpur upp jafn sterkar tilfinningar og kynferðisbrot gegn barni; annars vegar reiði gagnvart gerandanum og hins vegar samúð með fórnarlambinu. Það er því oft átakanlegt að hlusta á sögur fórnarlamba sem stíga í mörgum tilvikum fram eftir fjölda ára eða jafnvel áratuga sársaukafulla þögn. Einna mest sláandi hefur verið fréttaflutningur af kynferðisbrotum Karls Vignis Þorsteinssonar sem Kastljósið kom af stað með umfjöllun sinni. Svo virðist sem Karl Vignir hafi komist upp með brot gegn tugum barna í áratugi þrátt fyrir að fjöldi fólks hafi haft grun og jafnvel vitneskju um einstök brot. Það er ekki skemmtilegt að fjölmiðlar séu uppfullir af fréttum um kynferðisbrotamál en það er mögulega þroskamerki á íslensku samfélagi að fleiri mál sem þessi komist upp á yfirborðið. Þroskamerki þar sem það bendir til þess að samfélagið láti sig brotin meira varða en áður fyrr og líði þau síður. Það vekur svo aftur vonir um að fórnarlömb eigi framvegis auðveldara með að stíga fram og að saga Karl Vignis geti ekki endurtekið sig. Mál Karls Vignis er alls ekki eina kynferðisbrotamálið sem komið hefur upp að undanförnu en það er að mörgu leyti sérstakt. Ekki síst vegna þess hve löng brotasaga Karls Vignis virðist vera og vegna játninga hans. Það sem sameinar hins vegar þessi barnaníðsmál eru viðbrögðin við umfjölluninni sem hafa verið afar sterk og samhljóða. Hafa þau einkennst af því að fórnarlömbunum hefur verið sýndur skilningur og þeim hampað fyrir að hafa haft hugrekki til að tala um brotin. Ég hef í það minnsta ekki heyrt raddir velta því upp að hér geti í einhverjum tilvikum verið um að ræða falskar ásakanir sem að baki liggja annarlegar hvatir. Þetta er athyglisvert því slíkar raddir heyrast jafnan þegar ásakanir um kynferðisbrot gegn fullorðnum, nauðganir, komast í fréttir. Það er nefnilega furðu algengt að fyrstu viðbrögð við fregnum af nauðgunarkærum séu tortryggni og jafnvel einhvers konar andúð gagnvart kærandanum. Sem er einkennilegt í ljósi þess hve sjaldgæft það er að ásakanir um kynferðisbrot séu settar fram að ósekju, eins og fjöldi rannsókna getur vitnað um, og þess hvaða áhrif slík viðbrögð geta haft á hegðun fórnarlamba. Því ber að fagna að íslenskt samfélag hafi þroskast þegar kemur að viðbrögðum við ásökunum um barnaníð. Það er umhugsunarvert að sama þroska er ekki alltaf fyrir að fara í öðrum kynferðisbrotamálum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Þorlákur Lúðvíksson Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Nýbygging þýðir ekki gallalaus eign Annþór Kristján Karlsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun
Það deila ef til vill margir þeirri tilfinningu minni að það hafi verið æði erfitt að fylgjast með fjölmiðlum þessar fyrstu vikur ársins. Ástæðan er einfaldlega sú að óvanalega mörg fréttamál hafa komið upp sem snúast um kynferðisbrot gegn börnum. Líklega vekur enginn glæpur upp jafn sterkar tilfinningar og kynferðisbrot gegn barni; annars vegar reiði gagnvart gerandanum og hins vegar samúð með fórnarlambinu. Það er því oft átakanlegt að hlusta á sögur fórnarlamba sem stíga í mörgum tilvikum fram eftir fjölda ára eða jafnvel áratuga sársaukafulla þögn. Einna mest sláandi hefur verið fréttaflutningur af kynferðisbrotum Karls Vignis Þorsteinssonar sem Kastljósið kom af stað með umfjöllun sinni. Svo virðist sem Karl Vignir hafi komist upp með brot gegn tugum barna í áratugi þrátt fyrir að fjöldi fólks hafi haft grun og jafnvel vitneskju um einstök brot. Það er ekki skemmtilegt að fjölmiðlar séu uppfullir af fréttum um kynferðisbrotamál en það er mögulega þroskamerki á íslensku samfélagi að fleiri mál sem þessi komist upp á yfirborðið. Þroskamerki þar sem það bendir til þess að samfélagið láti sig brotin meira varða en áður fyrr og líði þau síður. Það vekur svo aftur vonir um að fórnarlömb eigi framvegis auðveldara með að stíga fram og að saga Karl Vignis geti ekki endurtekið sig. Mál Karls Vignis er alls ekki eina kynferðisbrotamálið sem komið hefur upp að undanförnu en það er að mörgu leyti sérstakt. Ekki síst vegna þess hve löng brotasaga Karls Vignis virðist vera og vegna játninga hans. Það sem sameinar hins vegar þessi barnaníðsmál eru viðbrögðin við umfjölluninni sem hafa verið afar sterk og samhljóða. Hafa þau einkennst af því að fórnarlömbunum hefur verið sýndur skilningur og þeim hampað fyrir að hafa haft hugrekki til að tala um brotin. Ég hef í það minnsta ekki heyrt raddir velta því upp að hér geti í einhverjum tilvikum verið um að ræða falskar ásakanir sem að baki liggja annarlegar hvatir. Þetta er athyglisvert því slíkar raddir heyrast jafnan þegar ásakanir um kynferðisbrot gegn fullorðnum, nauðganir, komast í fréttir. Það er nefnilega furðu algengt að fyrstu viðbrögð við fregnum af nauðgunarkærum séu tortryggni og jafnvel einhvers konar andúð gagnvart kærandanum. Sem er einkennilegt í ljósi þess hve sjaldgæft það er að ásakanir um kynferðisbrot séu settar fram að ósekju, eins og fjöldi rannsókna getur vitnað um, og þess hvaða áhrif slík viðbrögð geta haft á hegðun fórnarlamba. Því ber að fagna að íslenskt samfélag hafi þroskast þegar kemur að viðbrögðum við ásökunum um barnaníð. Það er umhugsunarvert að sama þroska er ekki alltaf fyrir að fara í öðrum kynferðisbrotamálum.