Ad hominem Davíð Þór Jónsson skrifar 26. nóvember 2011 09:00 Það er vandasamt að taka þátt í opinberri umræðu. Pyttirnir eru margir sem hægt er að falla í. Einn sá algengasti er ad hominem rökvillan. Þá er ekki ráðist á málflutning þeirra sem maður er ósammála og bent á villur í rökleiðslu þeirra, heldur er ráðist á persónu þeirra. Eitthvað sem kemur málinu ekki við er notað gegn þeim, t.d. kynhneigð, kynferði eða skoðanir á einhverju allt öðru. Jafnvel er andstæðingnum gerðar upp annarlegar hvatir fyrir skoðunum sínum. Ég ætla ekki að láta eins og ég sé alsaklaus af þessum ósóma, en maður verður óneitanlega varari við þetta þegar maður verður fyrir barðinu á því en þegar maður álpast til að beita því sjálfur. Það er nefnilega auðveldara en maður heldur að verða þetta á. Fyrir mörgum árum var ég útvarpsmaður. Þá skrifaði Magnús Skarphéðinsson grein í blað þar sem hann gagnrýndi fyrirkomulag endurvinnslu á Íslandi. Forstjóri Sorpu neitaði að svara gagnrýninni og sagði við mig í síma eitthvað á þá leið að bullið í Magnúsi Skarphéðinssyni hefði hingað til ekki þótt svaravert. Þetta er skólabókardæmi um ad hominem. Þar sem Magnús trúir á álfa og geimverur er fráleitt að hægt sé að rökræða við hann um endurvinnslu. Þeim sem eru á bandi pólitískrar rétthugsunar virðist mér hættara við þessum afglöpum en öðrum. Nýlega skrifaði ungur karlmaður t.d. pistil á vefmiðli um ýmis skrif þar sem fundið er að aðgerðum sk. Stóru systur. Í fyrstu setningunni lýsir hann yfir því að þessi skrif séu áhugaverð. Strax í annarri setningunni segir hann síðan: „Ég velti því fyrir mér hvort þetta fólk hafi einhverra hagsmuna að gæta og hvort Stóra systir sé að ógna þeim [sic].“ Það er m.ö.o. óhugsandi að hægt sé að gjalda varhuga við því að nafnlausir einstaklingar taki lögin í sínar eigin hendur nema það ógni manni persónulega og maður eigi sjálfur hagsmuna að gæta. Hvaða hagsmunir gætu það annars verið? Hann hefði eins getað sagt berum orðum: „Aðeins hórkarlar, hórur og melludólgar gagnrýna Stóru systur.“ Ég gæti skrifað: „Það er áhugavert að fylgjast með ungum körlum verja aðgerðir Stóru systur. Ég velti því fyrir mér hvort þeir hafi einhverra hagsmuna að gæta og hvort gagnrýni á þær ógni þeim.“ Það þætti væntanlega ómerkilegur málflutningur, enda væri hann það. Hann væri aftur á móti á nákvæmlega sama plani. Umræða af þessu tagi er ekki boðleg. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Davíð Þór Jónsson Mest lesið Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir Skoðun
Það er vandasamt að taka þátt í opinberri umræðu. Pyttirnir eru margir sem hægt er að falla í. Einn sá algengasti er ad hominem rökvillan. Þá er ekki ráðist á málflutning þeirra sem maður er ósammála og bent á villur í rökleiðslu þeirra, heldur er ráðist á persónu þeirra. Eitthvað sem kemur málinu ekki við er notað gegn þeim, t.d. kynhneigð, kynferði eða skoðanir á einhverju allt öðru. Jafnvel er andstæðingnum gerðar upp annarlegar hvatir fyrir skoðunum sínum. Ég ætla ekki að láta eins og ég sé alsaklaus af þessum ósóma, en maður verður óneitanlega varari við þetta þegar maður verður fyrir barðinu á því en þegar maður álpast til að beita því sjálfur. Það er nefnilega auðveldara en maður heldur að verða þetta á. Fyrir mörgum árum var ég útvarpsmaður. Þá skrifaði Magnús Skarphéðinsson grein í blað þar sem hann gagnrýndi fyrirkomulag endurvinnslu á Íslandi. Forstjóri Sorpu neitaði að svara gagnrýninni og sagði við mig í síma eitthvað á þá leið að bullið í Magnúsi Skarphéðinssyni hefði hingað til ekki þótt svaravert. Þetta er skólabókardæmi um ad hominem. Þar sem Magnús trúir á álfa og geimverur er fráleitt að hægt sé að rökræða við hann um endurvinnslu. Þeim sem eru á bandi pólitískrar rétthugsunar virðist mér hættara við þessum afglöpum en öðrum. Nýlega skrifaði ungur karlmaður t.d. pistil á vefmiðli um ýmis skrif þar sem fundið er að aðgerðum sk. Stóru systur. Í fyrstu setningunni lýsir hann yfir því að þessi skrif séu áhugaverð. Strax í annarri setningunni segir hann síðan: „Ég velti því fyrir mér hvort þetta fólk hafi einhverra hagsmuna að gæta og hvort Stóra systir sé að ógna þeim [sic].“ Það er m.ö.o. óhugsandi að hægt sé að gjalda varhuga við því að nafnlausir einstaklingar taki lögin í sínar eigin hendur nema það ógni manni persónulega og maður eigi sjálfur hagsmuna að gæta. Hvaða hagsmunir gætu það annars verið? Hann hefði eins getað sagt berum orðum: „Aðeins hórkarlar, hórur og melludólgar gagnrýna Stóru systur.“ Ég gæti skrifað: „Það er áhugavert að fylgjast með ungum körlum verja aðgerðir Stóru systur. Ég velti því fyrir mér hvort þeir hafi einhverra hagsmuna að gæta og hvort gagnrýni á þær ógni þeim.“ Það þætti væntanlega ómerkilegur málflutningur, enda væri hann það. Hann væri aftur á móti á nákvæmlega sama plani. Umræða af þessu tagi er ekki boðleg.