Varðandi álfa Davíð Þór Jónsson skrifar 23. júlí 2011 06:00 Í einni af skáldsögum Terrys Pratchett segir frá norn sem fer í húsvitjun til blikksmiðsins í þorpinu til að komast að því af hverju börnin hans veikjast. Með í för er ung stúlka, lærlingur hennar í nornalist. Eftir að hafa skoðað börnin og kynnt sér staðhætti segir nornin blikksmiðnum að börnin séu veik af því að púkar hafi lagt bölvun á brunninn hans, hann verði að grafa nýjan uppi í brekkunni hinum megin við bæjarhúsið. Á heimleiðinn spyr stúlkan þá gömlu af hverju hún hafi ekki sagt blikksmiðnum sannleikann, að gamli brunnurinn sé mengaður af hættulegum örverum. Nornin svarar: „Blikksmiðurinn trúir ekki á hættulegar örverur, en hann trúir á púka og bölvanir. Ég kom ekki til að mennta hann í örverufræði heldur til að bjarga börnunum hans.“ Á meðan það veldur ekki skaða finnst mér sjálfsagt að bera virðingu fyrir því sem fólk trúir, jafnvel þótt það hljómi eins og tóm hindurvitni í mínum eyrum. Við virðumst flest hafa þörf fyrir að trúa einhverju sem ekki verður sannað með rökum eða rannsóknum. Og sá sem trúir á eitthvað jafnóendanlega ósannanlegt fyrirbæri og Guð, ekki síst ef því fylgir trú á upprisu mannsins og eilíft líf – ég tala nú ekki um ef trúin felur það líka í sér að þessi Guð hafi sent einkason sinn til okkar til að frelsa okkur frá dauða til trúar, vonar og kærleika – ætti að fara varlega í að gera lítið úr öðrum fyrir að trúa einhverju sem ekki verður sannað með aðferðum raunvísindanna. Ég trúi ekki á álfa. Þjóðsögur okkar eru hins vegar morandi í frásögnum af álfum og huldufólki. Þessar sögur segja okkur heilmikið um menningarlegan uppruna okkar og bakgrunn. Þær túlka afstöðu kynslóðanna til umhverfisins og náttúrunnar. Þær eru sprottnar úr eldfornri vættatrú, þeirri tilfinningu að landið sé lifandi, að hver hóll og steinn geymi líf, og því beri okkur að koma fram við umhverfi okkar af tilhlýðilegri virðingu, en ekki yfirgangi og hroka því annars fari illa. Þetta finnst mér hreint ekki heimskuleg afstaða. Ég held meira að segja að hægt sé að sýna fram á skynsemina í henni með vísindalegum hætti. Og ef það þarf álfatrú til að fá okkur til að sýna sköpunarverkinu þá lotningu sem það ekki bara verðskuldar, heldur beinlínis krefst af okkur til að það geti haldið áfram að viðhalda okkur, þá finnst mér sjálfsagt að sýna henni virðingu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Davíð Þór Jónsson Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun
Í einni af skáldsögum Terrys Pratchett segir frá norn sem fer í húsvitjun til blikksmiðsins í þorpinu til að komast að því af hverju börnin hans veikjast. Með í för er ung stúlka, lærlingur hennar í nornalist. Eftir að hafa skoðað börnin og kynnt sér staðhætti segir nornin blikksmiðnum að börnin séu veik af því að púkar hafi lagt bölvun á brunninn hans, hann verði að grafa nýjan uppi í brekkunni hinum megin við bæjarhúsið. Á heimleiðinn spyr stúlkan þá gömlu af hverju hún hafi ekki sagt blikksmiðnum sannleikann, að gamli brunnurinn sé mengaður af hættulegum örverum. Nornin svarar: „Blikksmiðurinn trúir ekki á hættulegar örverur, en hann trúir á púka og bölvanir. Ég kom ekki til að mennta hann í örverufræði heldur til að bjarga börnunum hans.“ Á meðan það veldur ekki skaða finnst mér sjálfsagt að bera virðingu fyrir því sem fólk trúir, jafnvel þótt það hljómi eins og tóm hindurvitni í mínum eyrum. Við virðumst flest hafa þörf fyrir að trúa einhverju sem ekki verður sannað með rökum eða rannsóknum. Og sá sem trúir á eitthvað jafnóendanlega ósannanlegt fyrirbæri og Guð, ekki síst ef því fylgir trú á upprisu mannsins og eilíft líf – ég tala nú ekki um ef trúin felur það líka í sér að þessi Guð hafi sent einkason sinn til okkar til að frelsa okkur frá dauða til trúar, vonar og kærleika – ætti að fara varlega í að gera lítið úr öðrum fyrir að trúa einhverju sem ekki verður sannað með aðferðum raunvísindanna. Ég trúi ekki á álfa. Þjóðsögur okkar eru hins vegar morandi í frásögnum af álfum og huldufólki. Þessar sögur segja okkur heilmikið um menningarlegan uppruna okkar og bakgrunn. Þær túlka afstöðu kynslóðanna til umhverfisins og náttúrunnar. Þær eru sprottnar úr eldfornri vættatrú, þeirri tilfinningu að landið sé lifandi, að hver hóll og steinn geymi líf, og því beri okkur að koma fram við umhverfi okkar af tilhlýðilegri virðingu, en ekki yfirgangi og hroka því annars fari illa. Þetta finnst mér hreint ekki heimskuleg afstaða. Ég held meira að segja að hægt sé að sýna fram á skynsemina í henni með vísindalegum hætti. Og ef það þarf álfatrú til að fá okkur til að sýna sköpunarverkinu þá lotningu sem það ekki bara verðskuldar, heldur beinlínis krefst af okkur til að það geti haldið áfram að viðhalda okkur, þá finnst mér sjálfsagt að sýna henni virðingu.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun